Hoe behoud je grip op gemeentefinanciën in onzekere tijden?

Gemeentefinanciën staan onder druk: wettelijke verplichtingen nemen toe en de inkomsten uit het gemeentefonds zijn onzeker. Hoe houd je dan grip op je begroting? Hoe maak je goede financiële keuzes? Vincent Janssen, teamleider Financiën, Controle en Risicosturing bij Berenschot, ziet de complexiteit van gemeentefinanciën dagelijks terug in de praktijk.

Veel wettelijke verplichtingen, beperkte beleidsruimte

Gemeenten hebben minder financiële ruimte dan vaak gedacht wordt. Dat komt vooral doordat een groot deel van de begroting vastligt. Vincent vertelt: “De kosten voor jeugdzorg, ondersteuning en de uitkeringen zijn wettelijk verplicht. Daar kun je wel keuzes in maken, maar je kunt ze nooit helemaal schrappen”. Ook de uitgaven voor brandweer en veiligheidsregio’s vallen in deze categorie. De ruimte zit vooral in posten als sport en cultuur. “Dat zijn vrijwel volledig beïnvloedbare uitgaven. Daar kun je — als dat nodig is — mee stoppen”. Die indeling naar beïnvloedbaarheid is cruciaal voor een gemeente die in control wil blijven. Alleen dan wordt helder waar je nog kunt bewegen en waar niet.

Het financiële ravijn: uitgesteld, maar niet opgelost

Het financiële ravijn dat eerst in 2026 zou ontstaan, ligt nu in 2028. De voorgestelde nieuwe systematiek voor het gemeentefonds zou leiden tot een forse korting. “Het ging om 3 miljard op een totaal van 42 miljard”, licht Vincent toe. “Dat was stevig. Gemeenten kwamen in het verweer en dat heeft geleid tot een akkoord. Een deel is herzien en een deel is doorgeschoven naar 2028”. Dat uitstel geeft tijd, maar verandert de realiteit niet. Gemeenten zullen zich moeten voorbereiden op minder middelen en dus scherpere keuzes.

Nieuwe colleges, nieuwe wensen: hoe maak je ruimte?

Gemeenten moeten het financiële ravijn inpassen in de bestaande begroting. Vincent ondersteunt gemeenten daarbij: “Bij een grote gemeente hebben we in kaart gebracht welke overwegingsopties er zijn voor een nieuwe gemeenteraad. Bijvoorbeeld stoppen met initiatieven met een tijdelijk karakter, zoals initiatieven op duurzaamheid die nu minder prioriteit krijgen, of culturele subsidies die onder druk staan”. Gemeenten kijken daarnaast naar efficiëntere samenwerking, maar Vincent benadrukt dat dit niet de oplossing voor alles is: “Het is goed dat ernaar gekeken wordt, maar het is niet de oplossing voor het probleem. De echte oplossing zit in kritisch kijken naar welke taken je uitvoert en hoe luxueus je dat doet”.

Een sluitende begroting

Gemeenten moeten nu al nadenken hoe ze een sluitende begroting realiseren als het financiële ravijn van kracht is. “Je kunt de belastingen verhogen of snijden in beheer en onderhoud, maar dat zijn kortetermijnoplossingen. Een kortetermijnoplossing voor zo’n groot probleem bestaat niet”. Volgens Vincent is het nog steeds mogelijk om een sluitende begroting te maken. Maar het vraagt duidelijkheid en discipline. “Een solide financiële huishouding is de basis om al die maatschappelijke taken goed uit te voeren. Als je de facturen niet kunt betalen, kun je ook geen openbaar groen, sport of woningbouw realiseren”. Een sluitende begroting creëert juist kansen, omdat het ruimte geeft om te blijven investeren.

Overzicht en inzicht in gemeentefinanciën

Tijdens de cursus Financieel Management bij gemeenten ontdekken deelnemers hoe de financiële structuur van de gemeente écht werkt. Vincent: “We gaan door het hele wettelijke kader heen, leren hoe de P&C-cyclus werkt en welke controles en audits er zijn”. Er is ook aandacht voor de politieke context. “We leren hoe je moet omgaan met wensen die uit de politiek komen. Dat hoort erbij als je in een gemeente met financiën werkt”. De cursus is volgens hem sterk praktijkgericht. “We laten zien hoe begrotingen opgesteld worden, hoe je grip houdt op proceskosten en hoe je goede financiële voorstellen schrijft”. Na de cursus zijn deelnemers beter in staat om:

• Collega’s te adviseren,
• Beleidsstukken te schrijven,
• Financiële voorstellen op te stellen,
• Cijfers te duiden.

Vincent: “Ze krijgen overzicht én inzicht in de financiële processen die in een gemeente spelen”.

Financiën raken álles in een gemeente

Voor Vincent is dat precies waarom het vak boeiend blijft. “Met financiën ben je bij alles betrokken wat in een gemeente speelt. Dat vind ik leuk. Je ziet alle onderdelen én alle ambities van een organisatie”. Die brede betrokkenheid maakt het werk betekenisvol, maar vraagt ook om gedegen financiële kennis. De cursus helpt professionals om die rol stevig in te vullen.

Maak gemeentefinanciën beheersbaar

De druk op gemeentefinanciën blijft de komende jaren groot. Investeringen, wettelijke verplichtingen en een onzekere toekomst van het gemeentefonds blijven uitdagingen voor elke gemeente. Juist daarom is het waardevol om financiële kennis te verdiepen. De cursus Financieel Management bij gemeenten geeft professionals de handvatten om grip te houden op de begroting en om met vertrouwen financiële keuzes te maken. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan de brochure aan. De opleiding is ook volledig op maat te volgen als Incompany-traject. Je gaat dan samen met jouw team concreet aan de slag met de casus in jullie gemeente.