SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Door Bert Peene
Het is weer al heel wat jaren gelden – tweeëndertig om precies te zijn – dat Tom Peters en Robert Waterman hun spraakmakende standaardwerk In Search for Excellence schreven. Desondanks heeft het thema ‘excellentie’ nog maar weinig aan betekenis ingeboet. Sterker nog: het belang ervan is alleen maar groter geworden, ook in het onderwijs. Scholen kunnen tegenwoordig zelfs een officieel predicaat voor excellentie krijgen. Wat zij daarvoor moeten doen, valt te lezen op een speciale website, http://www.excellentescholen.nl/, die zo’n beetje fungeert als kennisbron voor dit belangrijke thema. Jammer genoeg blijkt die kennis vooralsnog enkel te bestaan uit best practices. Ik ken althans geen publicaties waarin je bijvoorbeeld kunt lezen wat de belangrijkste ingrediënten voor excellentie zijn ofwel aan welke knoppen je als directeur kunt draaien om met je school met succes een ontwikkeling richting excellentie in te zetten.
Toch zijn die er wel; je moet alleen een ander zoekwoord gebruiken: ‘high performance’ bijvoorbeeld. En dan stuit je onder meer op een bescheiden maar uiterst bruikbaar boekje getiteld ‘De kracht van High Performance Teams. Zes ingrediënten voor excellent presteren in de publieke sector’, geschreven door Ben Kuipers en Sandra Groeneveld. Beiden zijn als universitair (hoofd)docent verbonden aan het Centre for Public Human Resources & Change van de afdeling Bestuurskunde van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Teamwerk in de publieke sector is anders dan in andere sectoren, schrijven ze. Ze moeten bijvoorbeeld bijdragen aan bijzondere doelstellingen met een publiek belang. Dat zijn complexe doelen waarbij een veelheid aan stakeholders met eigen belangen betrokken is. Daarbij worden teams in hun handelen beïnvloed – onderwijsmensen zullen dit waarschijnlijk zeggen: beperkt (BP) – door de politiek. Teams in de publieke sector zijn dus bijzondere teams.
De auteurs deden onderzoek onder zes van dit soort teams die (blijkbaar) bekend stonden als High Performance Teams en kwamen tot de volgende zes ingrediënten voor excellent presteren: teambevlogenheid, zelfmanagement, doelgerichte samenwerking, taakgerichte samenwerking, stakeholdergerichte samenwerking en (transformationeel) leiderschap. Ze presenteren deze ingrediënten in een figuur dat duidelijk wil maken dat niet een ervan belangrijker is dan de vijf andere. Toch waag ik het uit dit zestal één absolute voorwaarde voor excellent (team)werk te distilleren: een sterke ambitie! Mensen die in excellente teams werken, beseffen heel goed hoe zij waarde-vol kunnen zijn voor de samenleving.
Dat brengt me bij de exercitie waarvoor vrijwel alle basisscholen in de komende maanden staan: het schrijven van een nieuw Schoolplan. Voor veel scholen is dat nog steeds een piece de résistance en de resultaten zijn er dan ook naar: ze variëren van lijvig tot ‘weinig om het lijf’, van quick-and-dirty tot zeer gedegen. Maar in nagenoeg alle plannen die ik in de loop van de jaren onder ogen gekregen heb, ontbrak een solide basis: een duidelijke visie, missie en ambitie. Een gedeeld beeld van de samenleving en haar belangrijkste uitdagingen, van de opdracht die de school in kwestie voor zichzelf zag temidden van de geschetste ontwikkelingen en een aansprekende ambitie: ooit mag men ons aanspreken op…
Het boekje van Kuipers en Groeneveld laat zien wat zo’n besef van meerwaarde in de praktijk kan betekenen. Bevlogenheid bijvoorbeeld en daardoor (nog) betere resultaten. De opbrengsten waarop de Inspecteur is gefocust natuurlijk, maar ook resultaten die voor andere stakeholders (ook) belangrijk zijn. Het gebruik van tablets, een toegankelijke directeur of duidelijke regels in de school; ik noem er zo maar een paar. Begin het traject dat uiteindelijk een nieuw Schoolplan moet opleveren, dus altijd met een gezamenlijke bezinning op de vraag: wat willen wij als school voor de samenleving betekenen? En vergeet niet ook een krachtige, gemeenschappelijke ambitie te formuleren; een BHAG of Big Hairy Audacious Goal, zoals ze het in de marketing zo beeldend zeggen.
Bert Peene is programmaleider managementopleidingen bij Via Vinci Academy en journalist voor Managementboek Magazine. Tevens is Bert Peene hoofddocent bij de 5-daagse opleiding Schoolleider Primair Onderwijs die Via Vinci samen met SBO heeft opgezet. Voor meer informatie over deze opleiding kunt u mailen of bellen met Betty van den Berk. Email: b.van.den.berk@sbo.nl, Telefoon: 040 – 2 974837.
