Denkt u dat veiligheid duur is? Probeer eens een ongeluk!

‘Medewerker valt van ladder’, ‘Werknemer urenlang beknelt in machine’, ‘Vrachtwagen rijdt wegwerker dood’,’Medewerker valt van veertig meter hoogte uit kraan’.’Bij ontploffing drie werknemers gedood’.

Bedrijfsongevallen

Zomaar wat koppen uit een regionale krant. Jaarlijks vinden in Nederland honderden bedrijfsongevallen plaats. Voor bedrijven, medewerkers en familie zijn dit zeer ingrijpende gebeurtenissen. In de bouw, metaal, voedings- en genotmiddelenindustrie vallen per 100.000 medewerkers de meeste slachtoffers.

Jonge, allochtone, mannelijke werknemers met weinig opleiding maken de grootste kans het doelwit te worden van een arbeidsongeval. Volgens de Arbeidsinspectie laat het veiligheidsbewustzijn en de veiligheidscultuur in bedrijven nog vaak te wensen over. Veel ongevallen worden veroorzaakt doordat medewerkers hun werkplek onvoldoende veiligstellen. Andere oorzaken die met gedrag samenhangen zijn ontoereikende afscherming, onjuist materiaal (gebruik), een onjuiste belading, werken zonder bevoegdheid en het buiten werking stellen van beschermingsmiddelen.

Alert zijn

Het zit anders? Bedrijfsongevallen worden niet per definitie veroorzaakt door de laksheid of onwil van werknemers. Wees eerlijk: niemand is er op uit om een arm of been te verliezen. Vaak is gebrek aan kennis en ervaring de oorzaak. Productieprocessen worden steeds complexer, bedrijven schaffen voortdurend nieuwe machines aan waar medewerkers in no time mee moeten leren werken. Ga er maar aan staan. Werknemers moeten voortdurend alert zijn. Anderzijds zijn gevaarlijke situaties minder zichtbaar dan vroeger. Voorbeeld: in de VS plaatst men simpelweg een waarschuwingsbord voor een machine met draaiende onderdelen. Wie er in valt heeft gewoon pech. In Europa zetten we overal beschermkappen overheen. Dat is veilig, maar aan de andere kant zie je de risico’s als medewerkers minder. Men verwacht dat je alert bent op gevaarlijke situaties. Ondertussen is de controle vanuit de inspectie SZW door overheidsbezuinigingen verder terug gedrongen, wat onherroepelijk tot gevaarlijke situaties leidt. Als bedrijf kun je dit voorkomen door zelf de verantwoordelijkheid te nemen en veiligheid in het bedrijfsbeleid in het complete bedrijfsproces te implementeren. Daar zijn een goede voorbeelden van, waar veiligheid wordt daar gedragen door de hele organisatie, inclusief het management en middelmanagement.

Top-down benadering

Bedrijven die hun veiligheidsbeleid willen veranderen weten vaak niet goed waar ze moeten beginnen. Het lijkt wel alsof iedereen zichzelf tegenwoordig verandermanager noemt. Prima, maar je moet wel weten waar je staat en waar het bedrijf naar toe moet. Pas dan kan de veiligheids- en bedrijfscultuur verbeteren. Bedrijven krijgen vaak verschillende vertegenwoordigers van verbetermodellen op bezoek. Vaak zien ze door de bomen het bos niet meer, dus gaan ze in zee met een leverancier. De gemakkelijkste weg is vaak niet de juiste. Begin daarom met een nulmeting. Waar sta je, waar wil je naar toe? Ook daar zijn verschillende modellen voor. Organizational Behavior Management (OBM) is wetenschappelijk onderbouwd en is gericht op organisatie en gedragsbeïnvloeding.

Daarna is het de beurt aan het management. De eerste stap naar veiligheid is de oprechte intentie van de directie om veiligheid binnen het bedrijf te verbeteren. Ook wel bekend als een top-down benadering. Daarom geen directeur zonder veiligheidsschoenen en veiligheidsbril in de fabriekshal; dat is niet uit te leggen aan de werknemers. Een andere veelgemaakte fout is het veiligheidsprobleem te delegeren aan de middelmanager. Deze moet er maar voor zorgen dat alles veiliger wordt, maar krijgt daarvoor niet de middelen. Hij kan naar de veiligheidskundige van het bedrijf stappen, maar dat moet dan wel iemand zijn die er verstand van heeft. Managers denken namelijk vaak dat veiligheid duur is. Ik zou willen zeggen: probeer eens een ongeluk! Ik kan zo voor je uitrekenen wat een ongeval kost. Je krijgt een boete, de machine mag niet meer worden gebruikt (geen productie), mensen moeten worden ingeleend, om van alle persoonlijke ellende nog maar te zwijgen. Als je het aantal ongelukken terugdringt, scheelt dat ook enorm in de kosten. Bij sommige bedrijven is het aantal bedrijfsongevallen teruggebracht van 100 naar 25 ongevallen per jaar of nog sterker met 90% gereduceerd. Je hebt dan de kosten er zo uit. Safety Management hoeft ook helemaal niet ingewikkeld te zijn. Begin gewoon met inzichtelijk te maken van de gevaarlijkste machines. Daarbij leidt Safety Management ook nog indirect tot kwaliteitverbetering op de productieafdeling.

Alarm

Een andere essentiële factor is geduld. Veiligheid is een langdurig traject; je bent er al gauw drie jaar mee bezig. Volgens de huidige maatschappelijke consensus moet alles snel geregeld zijn met zo min mogelijk mensen. Als medewerkers met nieuwe apparatuur moeten werken krijgen vaak ze een uitgeklede opleiding. Dat is namelijk goedkoop. Ook de techniek moet optimaal zijn. Stel: je hebt superpiloot, maar het vliegtuig deugt niet. Dan komt er echt wel iets naar beneden! Daarom komt eerst de techniek, vervolgens de organisatie en tot slot de man op de werkvloer. Vraag medewerkers naar hun mening over de veiligheid binnen een bedrijf. Wat zijn de gevaarlijkste situaties? Wat is de beste oplossing? Daarmee neem je zo’n medewerker die 40 uur met zo’n machine moet werken serieus. Sla je dat over, dan laat hij het voortaan wel uit zijn hoofd om alarm te slaan. Ik maak ook regelmatig mee dat incidentmeldingssystemen niet deugen. Mensen willen ergens melding van maken, maar moeten daarvoor een te ingewikkeld formulier invullen, of erger hebben ze moeite genomen horen ze nooit meer iets. Dan haken ze af.

Dan nog zijn er de inspectierondes van het management. Laat veiligheidsmedewerkers niet alles opknappen; de directie moet zelf de vloer op om met medewerkers te praten. Directieleden moeten elkaar daar ook op aanspreken; heb jij je rondje al gelopen? Maak dit inzichtelijk met het inkleuren van rode en groene vlakjes. Natuurlijk wil niemand een rood vakje! Wat ook kan is werk eens een dag mee op de werkvloer. Vanuit mijn mooie glazen kantoor kan ik ook alles vertellen en hoe iets beter kan. Als je als manager niet bent opgegroeid in een bedrijf waar je werkt neem je vaak irreële beslissingen. Ik ken een bedrijf waar het volledige management een heftruckopleiding heeft gevolgd samen met de heftruckchauffeurs. Toen merkten ze pas hoe moeilijk het is om zo’n voertuig te besturen. Probeer zelf maar eens een gladde helling op te rijden of een bochtje te maken. Die managers kregen veel meer respect voor hun mannen. Last but not least: overdrijf niet. Veiligheid moet een doel dienen. Als mensen niet meer weten waarom ze dat formulier moeten invullen, stop er dan mee en kijk wat er gebeurt. Houd het praktisch. Implementeer daarom ook geen idiote, overbodige regeltjes, want waarschijnlijk laat je de grote fouten zitten. Dan ben je als bedrijf verkeerd gefocust.

Meer weten?
Op de opleiding Safety Manager leert u hoe u de veiligheid op de werkvloer verbetert in uw organisatie.