SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
De recente aanslagen in Londen hebben de discussie over de internationale aanpak van terrorisme weer hoog doen oplaaien. Waar het beleidsdebat in Nederland tien jaar geleden volledig werd beheerst door de strijd tegen de georganiseerde misdaad, wordt het debat nu volledig gedomineerd door de strijd tegen het terrorisme. Volgens sommigen hebben deze twee fenomenen niets met elkaar te maken. Plegers van georganiseerde misdaad zouden enkel en alleen uit zijn op financieel gewin. Veel te riskant dus om je in te laten met terroristen, die uit ideologische motieven zoveel mogelijk angst proberen te zaaien en daarbij soms zelfs zo ver willen gaan dat zij daarbij zelf het leven laten.
Verwevenheid georganiseerde misdaad en terrorisme
Hoe onjuist deze redenering is, blijkt wel uit wat bekend is geworden over de aanslagen in Madrid: de explosieven verkregen de daders via contacten met lokale criminelen en de activiteiten werden gefinancierd door onder meer de verkoop van Marokkaanse hasj. Ook de IRA kan als voorbeeld dienen. Nu de IRA officieel alle geweld heeft afgezworen, draait de discussie om de vraag hoe nauw verweven deze sociale (machts)structuur is met criminele activiteiten en hoe deze zich verder zal ontwikkelen. Want terroristen moeten ook leven. Hoe verschillend dus de motieven in theorie kunnen zijn, dit laat onverlet dat er in de praktijk verschillende raakvlakken kunnen bestaan tussen terrorisme en (georganiseerde) criminaliteit. Een voorbeeld van deze raakvlakken betreft het fenomeen ondergronds bankieren. Deze eeuwenoude vorm van informeel bankieren is door de strijd tegen witwassen en georganiseerde criminaliteit, en meer recent door de aandacht voor de financiering van terroristische activiteiten, steeds meer in een kwaad daglicht komen te staan. Dit ondanks het feit dat het voor veel migranten een veelgebruikte, want goedkope en betrouwbare, manier is om geld over te maken naar familie in het land van herkomst.
Ondergronds bankieren, georganiseerde misdaad en terrorisme
Sinds de terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen staat de bestrijding van terrorisme, inclusief de financiering daarvan, hoog op de internationale agenda. Ook een relatief onbekend fenomeen als ondergronds bankieren is daarmee in een geheel ander perspectief komen te staan. Lang voor de aanslagen van 11 september 2001 liet het WODC al een onderzoek uitvoeren naar ondergronds bankieren. Dit onderzoek maakt korte metten met allerlei mythes over ondergronds bankieren, een specifieke vorm van financiële dienstverlening die buiten de formele financiële sector wordt aangeboden en die veelal bestaat uit het overmaken van contant geld (of geldswaarden) naar het buitenland en vice versa. Deze vorm van financiële dienstverlening kent een lange geschiedenis en is vooral in Azië wijdverbreid. Een belangrijke conclusie van het onderzoek is dat het merendeel van de informele geldhandelingen die worden aangeduid met de term ‘ondergronds bankieren’ niets te maken heeft met het wegsluizen van crimineel vermogen. Het zou daarentegen vooral gaan om een voor migranten gebruikelijke en goedkope manier om legaal verdiend geld over te brengen naar (familie in) het land van herkomst. Hoewel het systeem kan worden misbruikt voor kapitaalvlucht en witwaspraktijken, wordt betwijfeld of het systeem substantiële bedragen aan zou kunnen. Als vervolg op dit onderzoek zijn vervolgens verschillende opsporingsonderzoeken geanalyseerd om zicht te krijgen op mogelijk crimineel misbruik. Geconcludeerd werd dat er zeker sprake is van crimineel misbruik van ondergrondse banksystemen en dat er in bepaalde gevallen wel degelijk substantiële bedragen worden verplaatst. Ook zijn ondergrondse banksystemen doorgaans bepaald niet ‘ondergronds’, maar maken ze veelvuldig gebruik van officiële bankinstellingen om tegoeden te verrekenen. Verder maakt men veelvuldig gebruik van communicatiemiddelen, waardoor de mogelijkheden voor de opsporing groter zijn dan algemeen wordt aangenomen. Ten slotte blijken contacten tussen criminele samenwerkingsverbanden en ondergrondse bankiers – met veelal een andere etnische achtergrond – veelal tot stand te komen via tussenpersonen zoals geldwisselaars.
Meer weten?
Op de cursus Bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.
Op de opleiding bibob coöordinater leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.
Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u radicalisering en terrorisme in uw gemeente waar mogelijk voorkomt en waar nodig bestrijd.
