SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Artificiële intelligentie (AI) is geen toekomstmuziek meer, de digitale revolutie voltrekt zich nú in de overheid. Gemeenten, ministeries en uitvoeringsorganisaties staan voor een keerpunt: wie nu geen visie ontwikkelt op AI, loopt het risico achter te blijven in een tijd waarin data, algoritmes en besluitvorming onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
Benut het potentieel van AI
AI gaat niet alleen over technologie. Het vraagt om strategisch leiderschap, ethisch bewustzijn en mensgerichte verandering. Overheden die het volle potentieel van AI willen benutten, moeten verder gaan dan experimenteren. Ze moeten de technologie inzetten om de samenleving te versterken, de dienstverlening te verbeteren én het vertrouwen van burgers te behouden. Hieronder lees je de vijf stappen waarmee je vandaag kunt beginnen.
1. Formuleer een duidelijke visie op AI
Een succesvolle AI-strategie begint met visie. Overheden die blijven hangen in losse pilots, lopen het risico op versnippering en gemiste kansen. AI moet ingebed zijn in een holistische strategie, gekoppeld aan maatschappelijke prioriteiten als gezondheidszorg, mobiliteit, energietransitie en veiligheid. Denk aan toepassingen in belastingverwerking of administratieve processen: snellere afhandeling, minder fouten en hogere tevredenheid. Efficiëntie is slechts de eerste stap. De echte winst ligt in impact, het verbeteren van beleid, dienstverlening en burger vertrouwen. Nederland scoort volgens de Government AI Readiness Index 2024 hoog met 84,58%, maar samenwerking tussen instellingen blijft cruciaal. Alleen met een gedeelde visie kunnen overheidsinstellingen de vruchten plukken van AI.
2. Bouw een ethisch kader rond AI
AI is zo betrouwbaar als de waarden waarop het gebouwd is. Voor overheidsinstanties betekent dat: transparantie, uitlegbaarheid en rechtvaardigheid. Voorkom discriminatie door te werken met diverse datasets en zorg dat algoritmische beslissingen uitlegbaar blijven, zeker in domeinen waar menselijke levens geraakt worden zoals zorg, werk en veiligheid. Met de komst van de EU AI Act wordt ethische AI wettelijk verankerd, maar echte verandering ontstaat pas door cultuur. Een overheid die haar AI-besluiten eerlijk en verantwoord neemt, wint iets wat onbetaalbaar is: het vertrouwen van burgers.
3. Investeer in dataveiligheid en infrastructuur
AI leeft van data, en die data moeten veilig zijn. Zonder sterke beveiliging komt privacy, en daarmee ook het vertrouwen in de overheid, in gevaar. Investeer daarom in high-performance computing (HPC) en veilige cloudomgevingen, zodat gegevens binnen de Nederlandse grenzen verwerkt blijven. Zorg voor duidelijke regels over verzamelen, bewaren en gebruiken van data. Een robuuste data governance en digitale infrastructuur vormen de ruggengraat van een betrouwbare, soevereine overheid die AI verantwoord inzet.
4. Bereid medewerkers voor op de AI-transitie
Technologie is niets zonder mensen. AI kan alleen succesvol zijn als ambtenaren begrijpen wat de technologie kan en wat niet. Volgens onderzoek van Salesforce (2024) vindt 40% van de Nederlandse werknemers dat hun werkplek klaar is voor AI-tools. Tegelijk zegt 46% dat bijscholing essentieel is om niet achter te blijven. Slechts 28% vertrouwt erop dat de overheid hier een leidende rol in speelt. Investeer in opleiding, bijscholing en rekrutering van AI-specialisten van data scientists tot AI-ethici. Creëer een cultuur waarin medewerkers durven experimenteren, leren en verbeteren. Alleen dan wordt AI een middel om de overheid slimmer, menselijker en efficiënter te maken.
5. Bouw onafhankelijke AI-systemen
De toekomst van AI is samenwerking, maar ook onafhankelijkheid. Europa wil minder afhankelijk worden van grote techgiganten en Nederland speelt daarin een sleutelrol. De Europese Commissie lanceerde een actieplan om kennis, talent en sectoren als zorg, mobiliteit en energie te bundelen. Nederland zet daarbij fors in met 200 miljoen euro voor de AI-fabriek in Groningen. Door publieke en private krachten te verenigen, kan Nederland niet alleen bouwen aan innovatie maar het ook stimuleren.
Ontdek hoe AI overheidstaken verandert
AI verandert de overheid, of we het willen of niet. De vraag is niet óf we meegaan, maar hóe. Wie vandaag investeert in visie, ethiek, veiligheid, vaardigheden en samenwerking, bouwt morgen aan een overheid die wendbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig is. Wil jij AI op een effectieve manier integreren in jouw werk? Meld je dan aan voor de cursus AI voor de overheid van SBO. Vraag de brochure aan voor een overzicht van het programma. De cursus is ook volledig op maat te volgen als Incompany-traject.
