‘Een gemeente met grote budgetoverschrijdingen heeft zijn data niet op orde’

In hoeverre werkt de publieke sector al datagedreven?

‘Als ik het een punt zou moeten geven, dan was het een vijf tot een zes. Een vijf omdat bij de overheid, als het om data gaat, te vaak nog elke vorm van SMART beleid ontbreekt. Een voorbeeld: soms worden in een beleidsstuk doelstellingen vermeld terwijl volslagen onduidelijk is hoe die doelstellingen moeten worden gemeten. Als je niets kunt meten, hoe moet je dan evalueren of je beleid succesvol was?’

En dat zesje?

‘Ik geef een zes voor het bewustzijn binnen de publieke sector dat ze in het bezit is van waardevolle informatie waar je iets mee kunt. Bijvoorbeeld informatie over wat burgers willen, of wat speelt in een wijk. Een aardig voorbeeld is de meting van het aantal covid-deeltjes in ons rioolwater. Dat blijkt een heel nauwkeurige voorspeller te zijn van hoe het virus zich ontwikkelt. Zo zit de overheid op nog veel meer waardevolle informatie.’

Wat levert goed datamanagement op?

‘Waardevolle informatie en tevreden burgers. Als burgers in contact treden met een overheid, moeten ze vaak steeds weer dezelfde informatie geven. Als burger denk je dan: dat kan toch veel efficiënter, zelfs binnen de regels van de AVG? Goed datamanagement geeft informatie waarmee de overheid beter beleid en betere keuzes kan maken, gestaafd op feiten. Als je een besluit neemt op grond van feiten die iedereen kan controleren, laat je zien dat je objectief en eerlijk werkt en niet vanuit onderbuikgevoelens of ego-macht. Datamanagement draagt eraan bij dat de burger weer centraal komt te staan bij en niet het separate proces (loket) dat binnen de ambtelijke organisatie erachter georganiseerd is voor hem.’

Het bewaren en gebruiken van data is aan strenge eisen gebonden. Is het daardoor niet lastig belangrijke informatie boven water te krijgen?

‘Ja, dat is zo, maar we zijn er als maatschappij heel dubbel in. Veel mensen hebben er bezwaar tegen als de overheid overal camera’s ophangt, want dat zou strijdig zijn met onze privacy. Maar wij burgers hangen intussen zelf wel overal camera’s op om onze bezittingen te beschermen. En als er bij ons is ingebroken, delen we zonder morren de beelden met de politie. Kortom: we zijn er niet consequent in en stellen onze eigen wereld hierin centraal.  Privacy als een ‘benefit’ kan heel dubbel worden uitgelegd.’

Wat levert goed datamanagement je nog meer op?

‘Van alles. Het kan je bijvoorbeeld veel geld besparen. Stel, een gemeente constateert een budgetoverschrijding van zeven miljoen euro in de uitvoering van de WMO. Dan denk ik: dan ben je 6,5 miljoen te laat. Door de vinger aan de pols te houden, zie je al snel dat je uit je budget loopt. Dan had je na een overschrijding van een half miljoen al kunnen ingrijpen. Een gemeente die zijn uitgaven op die manier overschrijdt, heeft zijn data niet op orde. Heb je dat wel, dan krijg je als bonus waardering van de burger omdat je je zaakjes op orde hebt. Uiteindelijk is het een kwestie van goed managen.’

Waar begin je als je hiermee aan de slag wilt?

‘Op twee plekken. Ten eerste: bij het domein dat het beste functioneert met data. Vaak is dat Werk en Inkomen. Ten tweede: de ICT-afdeling. En je moet op beide plekken op hetzelfde moment beginnen. ICT weet het beste hoe je datamanagement inhoud moet geven vanuit de technologie, maar bij een domein zoals Werk en Inkomen zit de vraag naar informatie. Begin met de uitvoering, bijvoorbeeld van de Bijstandswet. Dan zie je snel genoeg wat erbij komt kijken. De bekende Deming- cirkel werkt hier goed voor.’

Welke (nieuwe) vaardigheden/kennis/expertise zijn belangrijk?

‘Wie met data werkt moet een overzicht hebben van wat er in de organisatie gebeurt. Dus: in contact staan met die organisatie en met belangrijke functies. Bijvoorbeeld: het hoofd van het klantencontactcentrum, en verder goede beleidsmedewerkers en mensen in de uitvoering die weten wat er speelt, waar behoefte aan is en waar het knelt. Andere onmisbare vaardigheden zijn inlevingsvermogen, goed kunnen uitvragen, omgaan met verschillende culturen binnen de organisatie en op de hoogte zijn van technologie. Je ziet: technologie is niet het belangrijkste; soft skills zijn minste zo belangrijk. Datamanagement vraagt uiteindelijk om een ‘taal’ in de organisatie voor mens en machine.’

Op welk vlak verwacht je de komende tijd de meeste wijzigingen?

‘Ik vermoed dat het ruimtelijk domein heel erg gaat veranderen. In de aanleg en het onderhoud van wegen en rioleringen gaat heel veel geld om. Met goed datamanagement kun je veel geld besparen. Datamanagement en concepten zoals ‘Digital Twin’ kunnen veel geld besparen maar vergen ook hoge investering in geld en in vakmensen.’

Edward Blom is 24 jaar actief in het veld van data, intelligence en analytics. Hij werkt zowel voor de private als de publieke sector. Edward houdt zich bezig met informatie- en datavraagstukken en koppelt deze aan een strategie.