Concerncontroller, stel je assertiever op!

Eelco van Hout is een van de docenten van de Verkorte opleiding Public Control. Hij weet als geen ander hoe het vak van concerncontroller de laatste jaren is veranderd. “Een concerncontroller vormt tegenwoordig het hart van de organisatie. Die moet breed kijken en zijn mond opendoen, ook als hem niks wordt gevraagd.”

In welk opzicht is de functie van de concerncontroller binnen publieke organisaties veranderd?

“Vroeger was een controller vooral iemand die in financiële zin de vinger aan de pols hield. Hij was het financieel geweten van de organisatie. Hem werd voortdurend gevraagd: ‘Past het wel of niet binnen het budget?’ Tegenwoordig helpen controllers organisaties om breder te kijken. Dat heeft alles te maken met de veranderde financierings- en governance-stromen. We werken steeds meer samen in netwerken en ontwikkelen producten en diensten in co-creatie. Als concerncontroller moet je vanuit het centrum van de bedrijfsvoering meedenken met die nieuwe organisatie. Met name publieke organisaties worden in hun samenwerking soms tegengehouden. Waarom?

Omdat de bedrijfsvoering vaak nog uitgaat van een enkelvoudige, centraal gepositioneerde organisatie zoals een gemeente of een ziekenhuis, waarvoor je targets moet stellen. Maar moderne organisaties kunnen hun targets tegenwoordig helemaal niet meer halen zonder de effort van andere partijen. En dat maakt het ingewikkeld, want hoe incorporeer je die efforts in je eigen planning and control?

Hoe dan wel te werk te gaan?

“Harde targets kun je misschien halen als je alles zelf in de hand hebt. Maar als je samenwerkt met andere partijen, is dat lastig. Je kunt een samenwerkingspartner moeilijk orders geven. Dat werkt niet. Je zult je partners dus moeten stimuleren om jullie gezamenlijke doelen te realiseren. Dat vraagt van de controller het vermogen zich in te leven in de positie van de samenwerkingspartner. Het komt daarbij aan op soft skills zoals empathie, masseren, verleiden en elkaar wat gunnen. Andersom geldt hetzelfde: als controller moet jij ervoor zorgen dat ook jouw samenwerkingspartner zijn doelen haalt. Als jij daar in belangrijke mate aan bijdraagt, verdien je punten. Hij zal dan ook eerder door het vuur gaan voor jou.”

Hoe kun je als controller een cultuurverandering realiseren?

“Controllers moeten zich bewust worden van hun nieuwe rol. Het begint met denken vanuit de ander en aansluiten bij diens positie. Als je nauw met andere partijen samenwerkt, moet je erachter zien te komen wat hen drijft. En dat gaat verder dan platte targets en contracten. Het gaat om waarden en normen, om wat iemand – of een organisatie – werkelijk drijft. Een cultuurverandering lukt niet als je alleen maar naar de financiële aspecten kijkt. Je zult ook oog moeten hebben voor de strategische factoren van de organisatie en die met elkaar verbinden.

Let ook op zaken als dienstverlening, vaardigheden, personeel en arbeidsvoorwaarden. Het gaat om een integrale manier van denken. Een goede controller denkt bij een nieuw beleidsvoorstel dus niet alleen ‘Hebben we daar wel de centen voor?’, maar vraagt zijn management ook: ‘Hebben we daar wel de mensen voor?’ Hij overziet alle facetten van de organisatie.”

Quick win

Voor iedere controller die deze bredere scope wil omarmen, heeft Van Hout een tip. “Durf je assertiever op te stellen. Een moderne, goed functionerende controller vormt het hart van de organisatie en heeft die organisatie veel meer te bieden dan de meeste mensen denken.”