Hoe pas je gedragsverandering toe om risicogestuurd te werken?

Strategische en operationele onzekerheden, risico’s en kansen zijn overal, maar de vraag is hoe je daar als organisatie effectief mee omgaat. Dit vraagt namelijk niet alleen om de juiste maatregelen nemen, maar ook om gedragsverandering van jouw medewerkers. Marius Rietdijk, universitair docent positieve gedragsverandering aan de VU, deelt valkuilen en een stappenplan om risicogestuurd te werken.

Bewust omgaan met risicogestuurd werken

Marius: “Iedere keuze die je in leven maakt, komt met risico’s. Risicogestuurd werken betekent voor mij dat je bewust met die risico’s omgaat. Je kunt met risico’s omgaan door gedragsverandering toe te passen. Ik geef workshops over gedragsverandering aan verschillende doelgroepen, zoals compliance officers in het bankwezen of in de bouw. Dit zijn beide sectoren waar veel risico’s worden genomen. In het bankwezen rondom het speculeren over aandelen en in de bouw rondom (fysieke) ongevallen. Het komt bijvoorbeeld voor dat een medewerker een machine stopt zonder de veiligheidsmaatregelen te nemen, om sneller thuis te zijn. Dit gaat misschien vaak goed, maar uiteindelijk ontstaat er een keer een ongeval. Deze risico’s moet je constant analyseren”.

De basis van gedragsverandering

“Als je de risico’s in kaart hebt gebracht, is het ook belangrijk om te analyseren waarom iets fout gaat. Het management van bouwbedrijven kan bijvoorbeeld wel zeggen dat veiligheid op één staat, maar als ze zeggen ‘we moeten een deadline halen, dus doe dat maar even snel’, werken ze risico in de hand”, illustreert Marius. “Als je weet wat risico’s zijn en waar ze vandaan komen, kun je vervolgens het juiste gedrag bevorderen. Dit leer je het beste aan door het goede gedrag te versterken en belonen”.

Drie valkuilen bij risicogestuurd werken

“We zien vaak een aantal manieren waarop managementteams goed gedrag proberen te versterken. Het merendeel van deze manieren is het negatief bekrachtigen van gedrag”. Marius somt een aantal voorbeelden op:

• Sturen op antecedenten, vaak worden er consequenties gehangen aan bepaald gedrag uit het verleden. Sturen op consequenties is niet de optimale manier om gedragsverandering te realiseren.
• Sturen op negatieve consequenties, als je op consequenties stuurt, doe dit dan niet door te straffen of dreigen. Je kunt beter het goede gedrag belonen.
• Verkeerd belonen, als je goed gedrag beloont, doe dit dan niet met een materiele beloning of geld. Aandacht en waardering werkt beter, bijvoorbeeld door het behalen van veiligheidsdoelen vieren.

Marius: “Als je een veiligheidsdoel stelt om allemaal een helm te dragen, ontstaat er een soort sociale controle tussen medewerkers. Dat is een betere motivator dan geld, want aandacht en complimenten kun je direct uitdelen”.

Het zevenstappenplan van risicobewustzijn

“Mensen die in risicomanagement actief zijn, werken vaak volgens een zevenstappenplan om het risicobewustzijn bij mensen in de lijn te versterken”, begint Marius. Hij noemt vervolgens de volgende zeven stappen:

• Het gewenste resultaat en gedrag specificeren, het resultaat is bijvoorbeeld dat 100% van jouw medewerkers een helm draagt. Het gedrag is dat zij hun helm dragen.
• Het gewenste resultaat meten, meet hoeveel procent van de mensen een helm draagt. Gebruik hiervoor steekproeven door te observeren, vragenlijsten omtrent veiligheidscultuur zijn vaak onbetrouwbaar.
• ABC-analyse, analyseer waarom mensen zich onveilig gedragen, wat zijn de antecedenten en consequenties van het ongewenste gedrag? Je ontdekt dan vaak ook waarom bepaalde mensen wel het juiste gedrag vertonen.
• Terugkoppeling, de metingen uit de tweede stap koppel je energiek terug aan jouw medewerkers. Zij weten dan als een soort nulmeting hoe ze hebben gepresteerd, bijvoorbeeld dat 30% een helm droeg afgelopen week.
• Doelen stellen, als iedereen weet hoe ze hebben gepresteerd, kun je vervolgens doelen opstellen. Droeg afgelopen week 30% een helm, dan moet dat volgende week 35% zijn.
• Behaalde doelen belonen, als de 35% gehaald is, moet je dit gedrag belonen. Doe dit dus idealiter met aandacht en waardering.
• Vasthouden van verandering, bouw op de langere termijn beloningen in om de gewenste gedragsverandering vast te houden. Het kan op deze manier zelfs verspreiden naar andere gedragingen, zoals het creëren van een cultuur waarin jouw medewerkers elkaar aanspreken op onveilig gedrag.

Ontdek de voordelen van ongewenst gedrag

Wil jij leren hoe je kundig een ABC-analyse uitvoert om te achterhalen waarom onveilig gedrag blijft voorkomen? Meld je dan aan voor de opleiding Risicogestuurd werken van SBO. Marius: “Je komt er dankzij de ABC-analyse waarschijnlijk achter dat er vaak voordelen aan ongewenst gedrag zitten, zoals tijdsbesparing. Het ongewenste gedrag blijft hierdoor in stand. Je eigen casus komt hierbij aan bod, zodat je na de opleiding gericht aan de slag kunt om risicogestuurd te werken”. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan de brochure aan. Het programma is ook op maat te volgen als Incompany-traject. Neem hiervoor contact met ons op.