Omgevingswet brengt alle gevolgen van een beleidskeuze in beeld

Samenhangend beleid en een integrale aanpak. Dat zijn de pijlers onder de Omgevingswet. Harm Borgers was bij de totstandkoming ervan betrokken en weet er dus het nodige van. Op het congres Jaarrekening Actualiteiten gemeenten en provincies deelt hij zijn kennis.

De Omgevingswet bundelt een flink aantal wetten en regelingen voor de leefomgeving. Denk aan disciplines zoals schone lucht, veiligheid, milieu en goede ruimtelijke inrichting. Ze maken plaats voor één systeem voor het gebruik en de bescherming van de leefomgeving.

De wet moet zorgen voor eenvoud, snelheid en samenhang tussen de beleidsinstrumenten van de overheid, zoals bestemmingsplannen en vergunningen. Een integrale kijk op alles wat met onze leefomgeving te maken heeft.

Keuzes maken en uitleggen

De hamvraag is: wat voor gevolgen heeft de Omgevingswet voor gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen en veiligheidsregio’s? Borgers: “De wet laat zien wat de gevolgen zijn van een beslissing op alle aspecten. Stel, je wilt de geluidsoverlast in een woonwijk beperken, maar dat heeft tot gevolg dat de randweg om die wijk heen niet kan worden verbreed, waardoor congestie ontstaat en de luchtvervuiling toeneemt. Dan heeft die beslissing om het geluid te beperken gevolgen voor de bereikbaarheid en de luchtkwaliteit.

De Omgevingswet maakt duidelijk wat de samenhang tussen het beleid en de bestuurlijke instrumenten is en welke gevolgen bepaalde beleidskeuzes hebben. De wet dwingt overheden een breder perspectief te hebben als zij afwegingen maken, om daarmee goede keuzes te maken en die uit te leggen.”

Andere vorm van planologie

De Omgevingswet heeft ook gevolgen voor de jaarrekeningen van gemeenten en andere overheden. “De Omgevingswet vraagt om een integrale benadering. Dat betekent dat overheden meer zullen moeten samenwerken, met andere overheden maar ook met marktpartijen. Vroeg of laat moet dus de vraag worden gesteld: wat zijn de kosten en baten van het beleid en hoe boek je de winst of het verlies van uitvoeringskosten en projecten in de leefomgeving? De Omgevingswet is bovendien een aanjager van een andere vorm van planologie dan de klassieke toelating via bestemmingen, namelijk met initiatief en uitnodigen. Dit kan gevolgen hebben voor het grondbeleid en dus ook voor de boekwaarde van grondposities.”

Schadevergoedingen

Een andere vernieuwing dankzij de Omgevingswet is de manier waarop schadevergoedingen tot stand komen, aldus Borgers. “In het huidige stelsel moet je nadelen vergoeden op het niveau van de maximale invulling van een bestemmingsplan. In het toekomstige stelsel wordt dat anders. Dan mag je de vergoeding uitstellen, zolang het ruimtelijk beleid nog niet feitelijk is gerealiseerd. Je kunt straks dus beleid vormen zónder dat het al financiële gevolgen heeft. Het heeft pas gevolgen als de overheid of een initiatiefnemer het beleid in een bouwproject of gebiedsontwikkeling realiseert.

Het voordeel hiervan is dat de vergoeding dan meer realistisch aansluit op de werkelijkheid. Het moment van schadevergoeding verschuift naar achteren. Wellicht dat daarvoor al wel eerder in de tijd reserves op de balans gehouden moeten worden.”

Verschillende grondslagen

In zijn presentatie legt Borgers uit welke verschillende grondslagen je in de jaarrekening kunt toepassen, waaronder een andere manier om winst of verlies in te boeken als gevolg van de integrale benadering van de Omgevingswet. “Ik leg in mijn presentatie de nadruk op het feit dat overheidsbeleid drie niveaus kent: doel stellen, plannen & reguleren en tot slot uitvoeren. Op alle drie de niveaus kun je kosten maken maar ook resultaten boeken die in geld uit te drukken zijn. En dat de mate waarin je gesloten of open regels hanteert en meer of minder doelen stelt, heeft effect op je jaarrekening.”