Risicomanagement ligt teveel bij financiën

Op 7 november start de vijfdaagse verkorte opleiding Public Control voor de ervaren (concern) controller. We vroegen een van de docenten, Robert ’t Hart, hoe hij de rol van de concerncontroller ziet. “We beschouwen risicomanagement teveel als een louter financiële kwestie. Het is aan de concerncontroller het breder te trekken en de dialoog aan te gaan.”

Dat risicomanagement steeds belangrijker wordt, is klip en klaar, meent Robert ‘t Hart. “We worden steeds afhankelijker van technologie. Als daar bij iets misgaat, valt alles stil. Dat is niet alleen een financiële strop, het kan ook tot ongelukken leiden. Onze wereld wordt complexer en dat vereist dat we onze risico’s goed managen.”

Meer onzekerheden

De technologische en sociaal-maatschappelijke veranderingen raken de hele samenleving, zowel burgers als organisaties, aldus ’t Hart. “Burgers voelen het aan den lijve. De prijzen van huizen en zorgkosten stijgen jaar na jaar. Ons pensioenstelsel verschraalt. Is er straks nog AOW? Hoeveel zekerheid biedt een baan tegenwoordig nog? Kortom: steeds minder zekerheden. Voor organisaties geldt hetzelfde: het aantal onzekerheden groeit – en zeker in de publieke sector. Die staat onder druk door externe risico’s: de toenemende intensiteit van informatiestromen, versnipperde regelgeving, compliance en technologische ontwikkelingen.”

Utopie? Durf ook risico’s te nemen!

Sommige organisaties lijken naar volledige compliance te streven. Ieder risico moet worden afgedekt. “Een utopie”, aldus ’t Hart. “En bovendien onbetaalbaar.” Hoe moet het dan wel? “Ik laat cursisten met name zien waar ze tijd en energie in moeten steken en wat ze moeten loslaten. Je kunt niet alle risico’s afdekken. Op sommige punten moet je bereid zijn risico’s te nemen. Gecalculeerd.”

Halve transparantie

Governance heeft een nauwe relatie met transparantie. “Mijn ervaring is dat veel organisaties slechts gedeeltelijk transparant zijn, namelijk alleen bij goed nieuws. Bij slecht nieuws blijft de informatie hangen bij individuen en in managementlagen. Die cultuur moet anders. Je moet over slecht nieuws durven praten, of over dingen die niet goed gaan. En ook over het proces.”

Breder trekken van risico’s

Als het gaat om risicomanagement wordt de rol van de concerncontroller steeds belangrijker, aldus ’t Hart. “Bij risicomanagement denken we vooral aan financiële risico’s. Dat is te eng. Het is de taak van de concerncontroller dat breder te trekken en ervoor zorgen dat er een cultuur ontstaat waarin over alle risico’s gesproken kan worden, ook de niet-financiële risico’s. Hij/zij is de persoon die risicomanagement organiseert en faciliteert in de ‘machinekamer’ van de organisatie, de plek waar het geld wordt verdiend. Bij gemeenten is dat de afdeling burgerzaken.”

In dialoog met collega’s

Risicomanagement had lange tijd weinig prioriteit bij gemeenten, aldus ’t Hart. “Een ambtenaar zei eens tegen mij: ‘Mijn gemeente kan toch niet failliet gaan, dus ik heb mijn risicomanagement goed op orde.’ Daar denken we tegenwoordig anders over. Veel concerncontrollers zijn aangesloten bij de sturing van de organisatie. Zo hoort het ook. Een goede concerncontroller doet meer dan vragen en checklists afvinken. Hij faciliteert ook en gaat met collega’s in dialoog, zodat de organisatie de risico’s goed in beeld heeft en kan beheersen.”

Wil je als concerncontroller je werk goed kunnen doen en invloed kunnen uitoefenen op het beleid met betrekking tot risico’s, dan moet je volgens ’t Hart ‘goed gepositioneerd’ zijn. “Daarmee bedoel ik dat je ofwel in het MT zit, ofwel er een directe lijn mee hebt. Zodat je invloed kunt uitoefenen. En verder moet je mandaat en budget – voor begeleiding, een dialoog of training – hebben. Zonder die drie gaat het niet werken.”