De rol van bedrijven met lef in de transitie naar een duurzame samenleving

We zitten middenin verschillende duurzaamheidstransities. De energietransitie voelen we op dit moment sterk: de overgang van fossiele brandstoffen naar decentrale opwekking van hernieuwbare energie. Maar ook de transities naar een circulaire economie en een duurzamer voedselsysteem worden steeds urgenter. Transities zijn fundamentele en onontkoombare veranderingen in maatschappelijke systemen, met een nieuwe cultuur, structuur en werkwijze.

Wat is transitiemanagement?

Omdat transities langdurig en complex zijn, is het voor partijen moeilijk om op de veranderingen te anticiperen of te sturen. Transitiemanagement is een getoetste methode die bedrijven, overheden en brancheorganisaties, kunnen inzetten om grip te krijgen op een transitie. De kern van deze transitieaanpak draait om het bijeen brengen van koplopers, bijvoorbeeld sociaal ondernemers met innovatieve ideeën of nieuwe businessmodellen. Door met deze doeners en dwarsdenkers te experimenteren en op een fundamenteel andere manier te werken, kan er richting worden gegeven aan de transitie. Daarnaast kan er ruimte worden gemaakt voor nieuwe manieren van denken en doen.

Risico durven nemen voor duurzame toekomst

Zonder innovatie – technisch, sociaal, ondernemend – is er geen verandering. Er staan steeds meer ondernemers, bedrijven, organisaties en burgercoöperaties op die een visie hebben voor een duurzamere toekomst, en risico durven nemen om hier dichterbij te komen. Zij laten zien dat het fundamenteel anders kan. Maar om duurzaamheidstransities, zoals die naar een circulaire economie, echt verder te brengen, zullen veel meer bedrijven de koplopers moeten volgen en zijn structurele veranderingen nodig. Zowel vanuit de markt als vanuit de overheid is een mix van repressieve en stimulerende interventies noodzakelijk om systeemverandering teweeg te brengen.

Nieuwe spelregels die nodig, haalbaar en mogelijk zijn

Transities vragen om een lange adem. Het is een wisselwerking tussen vooroplopende ondernemers, moedige ambtenaren, bestuurders, proactieve consumenten, maatschappelijke organisaties, financiers en dappere bedrijven die nieuwe wegen in durven te slaan. Verandering komt niet uit een van deze hoeken, maar uiteindelijk dragen ze allemaal bij aan de opbouw tot een kantelpunt. Het betekent ook dat ‘een beetje veranderen’ geen optie is. We staan voor grote sociale, economische en ecologische uitdagingen die om een radicaal andere samenleving en markt vragen. Het is tijd om de vinger op de zere plek te leggen, en in te zetten op nieuwe spelregels die nodig, haalbaar en mogelijk zijn. Ik daag daarom iedereen uit om bij te dragen aan duurzaamheidstransities. Zodat wat nu nog uitzonderlijk lijkt, straks het nieuwe normaal is.

Geschreven door: Sophie Buchel, onderzoeker en adviseur bij DRIFT, het instituut voor transities aan de Erasmus Universiteit. Ze werkt met overheden, bedrijven en andere partijen aan duurzaamheidstransities in de stedelijke omgeving en de agrofoodsector. In hun boek ‘Ondernemen voor transitie’ (ruimte maken voor fundamentele verandering) laten Michiel van Yperen, Chris Roorda en Sophie Buchel zien hoe ondernemers via transitiemanagement in die ontwikkeling een voortrekkersrol kunnen vervullen.