EDI? ……… Wat? Weer iets nieuws?

In geen enkel vakgebied gaan de ontwikkelingen zo snel, als in het onderwijs. Ben je als leerkracht net ingewerkt met de handelingsplannen, moeten het ineens groepsplannen worden. Weet je alles van opbrengstgericht werken, is het handelingsgericht werken ineens weer in. En zo werk je al jaren met het directe instructiemodel, staat ineens het Expliciete Directe Instructiemodel (EDI) voor de deur. Een nieuwe ontwikkeling? Wij noemen het liever ‘nieuwerwets’. Stokoude, maar zeker effectieve leerkrachtvaardigheden in een nieuw en wetenschappelijk bewezen jasje (en zeker de moeite waard om je in te verdiepen).

Het lijkt wel alsof we in onderwijsland het gevoel hebben om steeds te moeten vernieuwen, maar wijken daarbij soms te ver af van wat werkelijk belangrijk is: het handelen van de leerkracht. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt herhaaldelijk dat de leerkracht hét verschil maakt. Goede leerkrachtvaardigheden zijn essentieel in de (leer)ontwikkeling van kinderen.

Het EDI-model

Essentieel wil echter niet betekenen dat het ook makkelijk is voor de leerkracht. Het EDI-model is een krachtig concept dat hierin ondersteunt. EDI wordt concreet uiteengezet in een praktisch en fijn te lezen boek, een aanrader (cadeau?) voor iedere leerkracht. Zoals gezegd is EDI niet nieuw, maar is het ‘nieuwerwets’. Het gaat terug naar de kern van het onderwijs en de sleutel tot succes: de leerkracht. Marcel Schmeier (adviseur bij Expertis Onderwijsadviseurs) beschrijft, in de vertaling van het boek, uitermate nauwkeurig welke vaardigheden er toe doen. Een goede instructie is de basis, waarmee niet alleen de leseffectiviteit verhoogd wordt maar ook de betrokkenheid van leerlingen versterkt wordt. Het gaat grotendeels om vaardigheden die we al kennen en toepassen, maar nu nog explicieter en dus ook effectiever. EDI gaat uit van wat de leerkracht al kan en geeft hier juist extra verdieping aan, waardoor de leerkracht als professional zichzelf kan verbeteren. De kracht van EDI schuilt in het verbeteren van de instructie, om er voor te zorgen dat leerlingen de doelen wél behalen. Niet de doelen verlagen, maar de instructie versterken

Wanneer er volgens het EDI-model gewerkt wordt, staan een aantal verschillende onderdelen centraal, waaronder:

• Het expliciet benoemen van het lesdoel. Het gaat hierbij niet zo zeer om het SMART formuleren van een doel, maar het is belangrijk dat een doel een concept, vaardigheid en context
• Het activeren van voorkennis door iets te vragen waar álle leerlingen over na kunnen denken en niet alleen de sterke leerlingen. Je vraagt dus niet naar wat leerlingen al weten over de te onderwijzen vaardigheid, bijvoorbeeld een kubus, maar je vraagt ze welke ruimtelijke vormen ze allemaal kennen.
• Het concept en de vaardigheid worden expliciet door de leerkracht onderwezen.
• De leerkracht biedt begeleide inoefening, waarbij de verantwoordelijkheid stap voor stap wordt overgedragen aan de leerlingen (Ik doe het voor, wij doen het samen, jullie doen het samen, jij doet het zelf).
• Tijdens de kleine lesafsluiting laten de leerlingen zien of ze het lesdoel beheersen, middels het maken van een korte opdracht of het beantwoorden van een controle vraag.

Wat belangrijk is volgens het EDI-model, is dat de instructie zich richt op begrip van 80% van de leerlingen. Het gaat niet om verkorte of zeer gedifferentieerde instructie, maar een effectieve instructie waaraan alle leerlingen actief deelnemen, samenwerken en van elkaar leren. Wanneer 80% van de leerlingen het doel heeft behaald, wordt er gestart met de zelfstandige verwerking. De leerlingen waarbij is gebleken dat ze het lesdoel nog niet voldoende beheersen, krijgen nog verlengde instructie van de leerkracht.

Naast de opbouw bevat een EDI-les ook diverse technieken. Een van de belangrijkste technieken is het Controleren van Begrip (CvB). De leerkracht is tijdens de les continu bezig met CvB. Zo weet de leerkracht precies of alle leerlingen de stappen uit de instructie begrijpen en dus of ze een volgende denkstap (richting het lesdoel) kunnen maken. Het contoleren van begrip kan op verschillende manieren, waarbij ook diverse middelen ingezet kunnen worden. Zo kan het beurtenbakje je als leerkracht helpen om leerlingen willekeurig de beurt te geven en kan het gebruik van wisbordjes je als leerkracht snel zicht geven op de kennis van de leerlingen.

EDI richt zich niet alleen op de vaardigheden van de leerkracht, maar geeft de leerkracht ook het onderwijs weer terug in eigen beheer. EDI zorgt voor verhoging van de autonomie van de leerkracht. De leerkracht bepaalt zelf aan de hand van het lesdoel, welke inhoud geschikt is. Past de eerste som uit de les niet bij het doel van de les? Dan schuift deze som op naar een ander moment. Is het lesdoel door het merendeel van de leerlingen nog niet behaald? Dan volgt er nog een les om er voor te zorgen dat de leerlingen het lesdoel wel behalen. Jij als leerkracht bent de regisseur!

Hoezeer EDI concreet en goed te begrijpen is, blijkt het direct toepassen in de praktijk toch lastig voor leerkrachten. Het alleen lezen van het boek is onvoldoende toereikend om het in de praktijk ook echt goed te kunnen toepassen. Het EDI-model geeft de leerkracht meer autonomie, maar dwingt de leerkracht daardoor ook om zelf keuzes te maken. Uit ervaring blijkt dat leerkrachten meer begeleiding nodig hebben om EDI toe te kunnen passen en om de keuzes te kunnen (of durven) te maken. Teamtrainingen helpen hierbij, waarbij coaching on the job het meest effectief is.

Marcel Schmeier heeft op basis van het boek een effectieve training ontwikkeld. De adviseurs van Expertis Onderwijsadviseurs en de adviseurs van Edux Onderwijspartners zijn gecertificeerd om de EDI-trainingen te verzorgen. Interesse gekregen in deze nieuwerwetse en bewezen effectieve leerkrachtpower? Lees dan nu het boek Expliciete Directe Instructie (John Hollingsworth & Silvia Ybarra, Nederlanse vertaling en bewerking (2015): Marcel Schmeier, Uitgeverij Pica, ISBN: 978 94 918 06339).

Geschreven door Janneke van Loon-Nelis,  Onderwijsadviseur | Orthopedagoog | Projectleider EDI en Hoofddocent van de Verkorte opleiding voor de intern begeleider.