SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Waarom verwachten we dat studenten zelf in staat zijn om leren te reguleren, terwijl we dat niet altijd optimaal ondersteunen of faciliteren? Derk Bransen, specialist reguleren van leren, en Barend Last, expert onderwijsinnovatie, vertellen hoe je strategieën inzet om het reguleren van leren te ondersteunen én hoe je generatieve AI hiervoor inzet.
Verwachtingen en mogelijkheden laten aansluiten
Barend: “We verwachten in het hoger onderwijs vaak dat studenten tijdens het leren als vanzelf weten hoe ze leerdoelen bepalen, de juiste stof selecteren, effectief studeren en reflecteren op hun lerend vermogen. We vertellen ze echter niet altijd hoe je dat doet. Is die verwachting eigenlijk wel realistisch? Vaak niet. Daarnaast hebben studenten nogal eens last van wat de ‘illusion of fluency’ heet. Ze denken stof te beheersen na het drie keer te lezen en een paar woorden te markeren, en overschatten vervolgens hun eigen prestaties. Bij het herlezen herkennen ze elementen van het eerder lezen, maar direct erna begint het proces van vergeten alweer. Betere leerstrategieën bieden dan uitkomst, maar die zijn niet voor iedereen vanzelfsprekend”.
Daadwerkelijk leren met effectieve leerstrategieën
Derk: “Onderzoek is steeds eenduidiger over wat effectieve en minder effectieve leerstrategieën zijn. De effectiviteit van een leerstrategie wordt bepaald door de mate van activiteit die de lerende in het leren stopt. Het louter één keer lezen en arceren van concepten in een tekst leidt niet tot lang onthouden of dieper leren. Er is meer nodig, en alleen lezen en arceren geven de illusie dat je diep leert, zonder je de feedback te geven dat je eigenlijk niet leert. Effectievere strategieën zijn cognitief zwaarder”. Barend vult aan: “Spaced en retrieval practice zijn hier voorbeelden van: leren over de tijd uitsmeren en jezelf overhoren met oefentoetsen. Het beste is als je meerdere strategieën combineert. Je kunt dus prima beginnen met lezen en arceren, maar het moet niet het enige zijn”.
Ondersteuning van AI
“Technologie heeft in het onderwijs soms een slechte reputatie, vooral als we het hebben over digitalisering. Maar als je de effectieve principes van leren, leerstrategieën of het reguleren van leren op de juiste manier versterkt met technologie, biedt het wel degelijk meerwaarde. AI biedt bijvoorbeeld kansen om die meerwaarde te verzilveren”, introduceert Barend. “AI kan je overhoren en zelfs leerinhoud aanpassen aan jouw niveau. Het stelt dan vragen waar je zelf wellicht niet over nadacht, of legt een lastig concept uit in Jip en Janneke-taal. Daarnaast kan AI studenten helpen met plannen en doelen stellen, hier zijn niet alle studenten even goed in. We kunnen alleen niet zomaar verwachten dat studenten AI gebruiken, laat staan op een verantwoorde manier. Het vraagt dus ook van docenten dat ze het op een goede manier integreren in onderwijs, en studenten helpen om AI slim in te zetten bij hun studie-activiteiten. Op het juiste moment en met de juiste uitleg. We zijn soms geneigd om de student als focuspunt te pakken omtrent leren, maar we moeten het leren van de docent niet vergeten. Dat is net zo belangrijk om studenten in staat te stellen om echt tot leren te komen”.
Nieuwe verantwoordelijkheden van docenten
Derk: “Het concept zelfregulerend of zelfsturend leren is een paradox: zelfsturing vraagt om sturing. Dat betekend dat, om zelf te kunnen reguleren, je iemand nodig hebt die je daarbij ondersteunt. Soms denken we dat de vaardigheden om je leerprocessen zinvol te reguleren een aangeboren vaardigheid is van studenten, maar dat is niet zo”. Barend haakt in: “Je hebt als docent de verantwoordelijkheid om je studenten te helpen effectief te studeren en de leeromgeving zo in te richten dat het de benodigde regulatie bevordert. Denk aan duidelijke planning, evaluatiesessies, het voordoen van effectieve strategieën en het wegwijs maken met belangrijke tools”.
Het snijvlak tussen leerstrategieën en AI
“Leerstrategieën kunnen het duwtje in de juiste rug geven om regulatie van leren te bevorderen. Als je altijd oefentoetsen beschikbaar maakt die ingericht zijn op retrieval practice, hebben jouw studenten meer mogelijkheden om te oefenen en controleren of ze op het goede pad zitten. Deze oefentoetsen kun je laten genereren met AI. Daarnaast kun je AI inzetten als sparringpartner: koppel het met de opdrachten die studenten moeten uitvoeren, en studenten kunnen al hun vragen aan een chatbot stellen. Je kunt AI zo op allerlei slimme manieren inzetten in het leerproces en om het reguleren van leren te bevorderen”, sluit Barend af.
Leer AI inzetten om zelfregulerend leren te ondersteunen
Tijdens het congres Leerstrategieën op 3 oktober 2024 verzorgen Barend en Derk allebei een workshop. Derk: “Tijdens mijn workshop gaan we gericht aan de slag met een werkvorm die je een dag later kunt uitproberen in je eigen klas, om zodoende enthousiast en snel met het reguleren van leren aan de slag te gaan. Deze werkvorm richt zich op het boven tafel krijgen en bespreekbaar maken van (meta-cognitieve) regulatieprocessen. Met andere woorden: co-regulatie van leren”. Barend: “Bij mij leer je AI inzetten als hefboom voor effectieve leerstrategieën. Hier gaan we mee aan de slag, zodat mensen de dag erna zelf toepassingen van generatieve AI kunnen bedenken en maken voor hun studenten”. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan de brochure aan.
