Hoe herken je faalangst bij kinderen?

“Faalangst bij kinderen is geen ziekte, omdat iedereen er mee te maken heeft. De een gaat er alleen beter mee om dan de ander”, aldus Ard Nieuwenbroek, sociaal pedagoog. “Slecht omgaan met faalangst komt vaak voor: 12% van de kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs heeft er last van. In de brugklas gaat het over 12 tot 14% en in de eindexamenjaren over 15 tot 18%”. Een klas van 30 bevat dus vier tot vijf leerlingen die slecht omgaan met faalangst. Hoe herken jij deze leerlingen en hoe geef je hen constructief en preventief les?

Twee hoofdlijnen van faalangst bij kinderen

Ard: “Als een kind niet goed om kan gaan met faalangst, zorgt dat in de meeste gevallen voor cognitief of sociaal onderpresteren. Het idee dat ze onderpresteren, zorgt voor spanning en dat is geen plezierig leven”. De twee hoofdlijnen van faalangst uiten zich op verschillende manieren, bijvoorbeeld:

• Cognitief onderpresteren: je hebt goed geleerd voor een toets en je weet alles, maar vlak voor de toets ben je het allemaal kwijt. Het komt soms terug, maar als het wegblijft haal je een drie of vier terwijl het ook een negen had kunnen zijn.
• Sociaal onderpresteren: de docent stelt vragen aan de klas en je hoopt dat jij geen vraag krijgt. Je bent namelijk bang dat je het antwoord niet meer weet en daardoor buiten de groep valt.

De rol van onderwijs bij faalangst

“Als faalangst jarenlang blijft doorsudderen, kan het een angststoornis worden. Dit beperkt kinderen in de ontwikkeling, maar ook in levensvreugde en –kwaliteit. Docenten hebben de belangrijke taak om faalangst bij kinderen in de klas te constateren en een pedagogische maat te creëren om ermee aan de slag te gaan. Hiermee heb je namelijk enorm veel invloed op het volwassen leven van jouw leerlingen”, aldus Ard. De eerste uitdaging zit dus in het herkennen van faalangst.

Uitingsvormen van faalangst

Faalangst heeft verschillende uitingsvormen, dus het ziet er niet altijd uit als faalangst. Ard: “Om te herkennen welke van jouw leerlingen slecht omgaat met faalangst, moet je eerst het kind kennen en verder kijken dan gedrag alleen. Het kan zich uiten in een blozend en zwetend kind, maar de clown van de klas kan ook last hebben van faalangst. Dit gedrag laten zij zien om af te leiden van het werkelijke probleem. Vraag jezelf dus af wat jouw leerlingen willen zeggen met hun gedrag, dan kun je faalangst herkennen”.

Een constructieve reactie

Ard: “Herkenning en erkenning zijn belangrijk, maar hierna moet je iets met hetgeen dat jouw leerling plaagt. Je kunt op een aantal manieren constructief reageren, een voorbeeld is feedback. Leerkrachten zeggen vaak dat fouten maken mag, maar reageren alleen maar positief als leerlingen goed presteren. Hoe doe je met jouw communicatie en didactische werkvormen wat het best is voor het kind, daar ga ik op in tijdens mijn masterclass op het congres Jongerenwelzijn in het onderwijs. De dynamische driehoek van ouder, kind en leerkracht komt ook voorbij. Als je namelijk niet samenwerkt met de thuissituatie van het kind, hebben alle inspanningen minimaal succes. De basis van faalangst is namelijk een gebrekkige zelfvalidatie die al vroeg ontstaat in het gezin van herkomst”.

Help jouw leerlingen met hun mentale en fysieke gezondheid

Wil je meer weten over faalangst bij kinderen? Meld je dan aan voor het congres Jongerenwelzijn in het onderwijs, waar het een belangrijk onderwerp is. Wil je jezelf nog verder verdiepen in een constructieve reactie op kinderen die niet goed omgaan met faalangst? Schrijf je dan in voor de masterclass van Ard op 23 april 2024. Wil je meer weten over het volledige programma van het congres én de masterclasses? Download dan de brochure.