Klakkeloos kwaliteitsnormen opleggen werkt niet

Door Bert Peene, programmamanager managementopleiding Via Vinci Academy en journalist voor Managementboek Magazine.

Borging en eigenaarschap zijn al jaren de belangrijkste verzoeknummers bij de module over kwaliteitszorg in het onderwijs. Ofwel: hoe kan ik er als schoolleider voor zorgen dat het belang van kwaliteitszorg ‘landt’ bij mijn team? Het verhaal hierachter klinkt waarschijnlijk bekend: we werken met WMK-PO en ‘doen’ ieder jaar een paar kaarten. Dat levert weliswaar de gewenste resultaten op, maar het blijft allemaal zo plichtmatig. Alle teamleden zeggen wel dat ze het belang van deze werkwijze inzien, maar als wij even niet opletten, verslapt de een na de ander.

In zijn Handboek Organisatieontwikkeling. Bouwstenen voor beter organiseren legt Marcel van Marrewijk haarfijn uit hoe dat komt. Hij gebruikt hiertoe het Spiral Dynamics-model, dat Don Beck en Chris Cowan ontwikkelden op basis van het gedachtegoed van Clare Graves. Volgens hen ontwikkelen organisaties zich voortdurend in antwoord op de toenemende complexiteit van de omgeving waarin zij opereren. Het model onderscheidt hierin vier zogenaamde paradigma’s: het Dominantieparadigma, het Beheersingsparadgima, het Betrokkenheidsparadigma en het Symbiotisch paradigma. Ieder paradigma wordt gekenmerkt door bepaalde dominante waarden. Achtereenvolgens zijn dat: veiligheid, macht& energie, orde, succes, gemeenschap, energie en ‘holistisch’. Beck en Cowan hebben hier voor de duidelijkheid kleuren aan gehangen: paars, rood, blauw, oranje, groen, geel en turkoois. Voor evenwichtige ontwikkeling moet een organisatie alle fasen doorlopen. In iedere volgende fase worden de dominante waarden van voorgaande fasen afgezwakt; het worden dan ondersteunende waarden. En nu komt het: sommige sectoren hebben in de loop van de jaren bepaalde ontwikkelingsfasen overgeslagen. Toen ik Marcel van Marrewijk interviewde, kwam onder meer het onderwijs te sprake en de moeite die veel onderwijsprofessionals hebben met de eisen die OCW stelt op het gebied van kwaliteitszorg en opbrengsten. ‘In het onderwijs zie je een duidelijke tweedeling,’ stelde hij: ‘bestuur en stafafdelingen denken en handelen blauw: ze zijn sterk gericht op beheersing. Op de werkvloer, onder docenten dus, zie je juist inzet op verbinding en betrokkenheid; het groene denken. Zo’n onderwijsinstelling functioneert slecht omdat het oranje waardesysteem ontbreekt. Op sommige plekken worden key performance indicators opgelegd alsof je daarmee recht doet aan het oranje waardesysteem.’ Dat roept ongetwijfeld veel herkenning op, zeer als je aan bestuur en stafafdelingen ook de Inspecteur toevoegt. Daarmee is het probleem van gebrek aan eigenaarschap echter nog niet opgelost. Hoe ziet Van Marrewijk dat? Je moet eerst het oranje denken vitaliseren; ‘niet door mensen dwingend resultaten op te leggen maar door het gesprek aan te gaan over wat zij als hun pedagogische opdracht beschouwen.’

Van Marrewijks Handboek Organisatieontwikkeling is geen specifiek onderwijsboek, maar het biedt wel verrassende inzichten en aanknopingspunten voor schoolleiders die serieus werk (willen) maken van onderwijskundig leiderschap. Ook overigens voor wie met onderwijskundig ondernemerschap aan de slag wil. Want ook op de vraag hoe het toch komt dat scholen in het algemeen zo moeilijk hun sterke punten (en dus hun onderscheidend vermogen) kunnen aangeven, vind je een antwoord: het rode waardesysteem is onvoldoende ontwikkeld.

Opleiding Schoolleider Primair Onderwijs

Met de opleiding schoolleider Primair Onderwijs leert u een duidelijke visie op kwalitatief goed onderwijs te ontwikkelen, waarin effectief wordt omgegaan met verschillen tussen leerlingen. Ontwikkel uzelf en laat de processen binnen uw school nog efficiënter en beter verlopen. Lees meer…