Misschien wel de beste school van Nederland

Eberhard van der Laan noemde het Calvijn College in Amsterdam vlak voor zijn overlijden in 2017 “Misschien wel de beste school van Nederland”. Een school voor vmbo en mbo in een achterstandswijk met bijna 100% moslimleerlingen die in een aantal jaren uitgroeide tot een modelschool. Door visie, inspiratie, bemoeienis uit de politiek. Kopstukken als Job Cohen, Felix Rottenberg maakten mede mogelijk dat in 15 jaar een moderne school ontstond met jonge docenten in een gloednieuw gebouw. Topsporters van Ajax en andere sportverenigingen gaven de school extra cachet door de speciale trajecten die werden georganiseerd. Een directeur die vanuit een positieve onderwijsfilosofie het onderwijs benaderde. Niet straffen, wel rechten en plichten. Een voorbeeld voor Nederland.

En toch ging het gruwelijk mis in een paar maanden tijd. De examenchaos die zich in juni 2019 openbaarde was een letterlijke donderslag bij heldere hemel. Die prachtige open school met een ontspannen leersfeer bezorgde bijna honderd leerlingen en hun ouders een complete nachtmerrie in een tijd die normaliter voor kinderen na de examens tot een van de hoogtepunten van je leven moet uitgroeien. De uitslag van de examens is op Calvijn uitgesteld. Door fouten van de school moeten 68 van de 77 leerlingen vmbo-kader alsnog een aantal toetsen maken. Het volledige schriftelijke eindexamen moet opnieuw worden nagekeken. Docenten hebben sommige toetsen helemaal niet afgelegd of hebben verzuimd om de resultaten in het registratiesysteem te verwerken. De frustratie van de kinderen en ouders doet sterk denken aan de vergelijkbare toestanden bij het VMBO Maastricht in 2018.

Hoe is dit mogelijk en hoe zouden we deze onverkwikkelijke zaken kunnen voorkomen? De kiem van de problemen ligt bij een aantal onderzochte oorzaken. Succes maakt lui en docenten die van de directie veel ruimte kregen leunden te veel achterover. Genietend van hun succes vergaten zij de basisregels van goed onderwijs en goede toetsing. Door persoonlijke omstandigheden zat de eindexamensecretaris sinds de meivakantie thuis. De directeur die voor het succes van de school verantwoordelijk was veranderde begin dit jaar van baan en de adjunct was haar reeds voorgegaan. Het lerarentekort en hoog verloop leverde ook een aantal voorwaarden aan het falen. De nieuwe directeur trad pas eind mei aan. Sommige kinderen die niet aan de toetsen hadden voldaan kwamen uit het topsportprogramma en waren pas dit jaar ingestroomd op het Calvijn.

Het mag duidelijk zijn dat de standaardrapportages hier geen zicht op geven. Het jaarverslag van 2018 is ronduit zonnig. Vensters voor verantwoording, de Onderwijsinspectie, de Raad van Toezicht, de managementrapportages geven allemaal een positief beeld van de school. Dit vraagt om een andere manier van monitoring. Welke KPI’s zijn werkelijk verantwoordelijk voor goed onderwijs? Hoe kunnen mogelijke misstanden zo snel mogelijk boven water komen bij management en toezichthouders? De peilstok in de organisatie moet uit de operatie komen. Jaarcijfers, leerlingenaantallen en gebruikelijke prestatie-indicatoren bieden te weinig soelaas. Voorspellende analyse door dagelijkse monitoring van de motivatie en competenties van medewerkers met daarbij de meting van houding en gedrag leiden tot een dagelijkse basis die op orde moet zijn voor duurzaam gezond onderwijs. De moderne techniek biedt mogelijkheden om deze efficiënt en zonder administratieve lastendruk bij te houden. Daardoor wordt tijdig ingrijpen in misstanden kansrijk. Nog belangrijker, een directeur/manager die dagelijks enthousiasmerend inspireert en aanvuurt zal niet alleen problemen eerder signaleren maar ook een voortdurende golf van onderwijsvernieuwing faciliteren.

Geschreven door Hinrich Slobbe, directeur van WizFiz en al meer dan 25 jaar ervaren met financiën binnen het onderwijs. Hinrich is tevens hoofddocent van de Cursus Financieel management voor non-financials in het onderwijs. Lees meer blogs van Hinrich Slobbe.