Van leslokaal naar leren op afstand

sbo 30 september 2020 Hoger Onderwijs, Middelbaar Onderwijs, Onderwijs, Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs Laat een reactie achter 1,979 Bekeken

Een herontwerp is nodig als we een hele trainingsdag die we normaal gesproken in een leslokaal organiseren nu helemaal omzetten naar leren op afstand. Jeroen Krouwels schreef er al een stuk over. Deze week heb ik zo’n F2F dag herontworpen en direct verzorgd en graag deel ik met jullie in deze blogpost mijn ontwerpkeuzes en ervaringen.

Je kunt ook mijn lesplan downloaden, de informatie die ik gaf aan deelnemers downloaden en ik sluit af met toptips die je direct kunt toepassen! Laten we vooral al onze ervaringen bundelen en zo optimaal leren! We staan allemaal voor een grote ontwerpuitdaging!

Herontwerp van dag 3 van de SBO Opleiding onderwijskundig e-Learning ontwerper.

Van trainingslokaal naar leren op afstand

De opleiding die ik bijna tien jaar geleden met heb opgezet is geen enkele uitvoering hetzelfde. Steeds komen er andere onderwerpen en soms andere gastdocenten naar voren omdat ons vakgebied zo snel verandert. Dat is ook altijd het mooie aan deze opleiding. De Corona-tijd dwingt ons echter nu tot een radicaal herontwerp. Leren op afstand vraagt om andere ontwerpkeuzes. Zowel qua organisatie en structuur als didactisch.

En laten we de hele oude term distance learning of afstandsonderwijs weer gebruiken om deze vorm te benoemen want het is meer dan alleen 100% online lesgeven. Wikipedia geeft aan dat de eerste vorm van dit soort onderwijs al in 1728 plaatsvond en dat de echte eerste cursus op afstand werd verzorgd door Isaac Pitman rond 1840: een cursus steno.

Het leslokaal, de ‘oude’ vorm van de opleiding

Op de site vind je de precieze indeling maar voor nu is de schematische opbouw wel voldoende. De opleiding bestaat uit 4 dagen op een fijne locatie in Utrecht. Een goed en ruim leslokaal, professionele en klantgerichte ondersteuning en hele goede catering.

De structuur is:

In een notendop:

4 lesdagen van 09.30 – 17.00 uur in Utrecht.
2 webinars van 20.00 – 21.30 uur.
Leeromgeving met bronnen en activiteiten.
Opdrachten die zelfstandig worden uitgevoerd; zowel voorbereidende als verwerkingsopdrachten.
Peerfeedback die bij opdrachten wordt gegeven, zowel online als in het trainingslokaal.
Inzet van 2 gastdocenten, op dag 1 en dag 3.

In de uitvoering van nu hadden we een filevrijrooster (13.00 – 20.00 uur) en we hadden de eerste twee dagen al gehad. De derde dag stond gepland op donderdag 26 maart 2020.

Ontwerpkeuzes

Welke keuzes kun je nu maken? Het eenvoudigste is om je huidige programma gewoon online via een webinartool te verzorgen. Je hoeft dan niet heel veel te veranderen aan de manier van lesgeven. Dat is naar mijn mening een hele slechte oplossing die een slechte leerbeleving oplevert.

Hoewel ik al ruim 20 jaar webinars verzorg is deze ontwerpuitdaging wel echt van een andere orde. Daarom leek het me goed om dit nieuwe terrein te betreden alsof ik een beginnend trainer was. Een lesplan heb ik daarom weer gemaakt. Dat deel ik hieronder maar eerst wat keuzes die ik had. Uitgangspunt was dat de leeractiviteiten op dezelfde dag werden uitgevoerd. Dit had ik ook met de deelnemers doorgesproken. Ik wist ook dat niet iedereen aan elke leeractiviteit kon deelnemen vanwege de Corona dynamiek.

De vragen die ik me stelde:

Hoeveel online synchrone sessies ga ik organiseren?
Hoe lang duren de sessies?
Kan ik offline activiteiten ontwerpen tussen de synchrone sessies door?
Welke leeractiviteiten (zowel online als offline) gebruik ik tijdens de synchrone sessies?
Hoe ga ik mijn gastdocent inzetten; welke tijd en welke activiteiten?
Welke tools buiten de webinartool (Zoom) en leeromgeving (Moodle) ga ik inzetten?
Hoe kan ik het contact intensief maken in een veilige leeromgeving?
Op welke manieren activeer ik deelnemers én zorg ik voor ontspanning?
Op welke manier kan ik de deelnemers verrassen?

Hoe ziet het ontwerp er nu uit?

Ik ben uitgekomen op onderstaande structuur. Onder het schema ligt ik het geheel toe. Schematisch ziet de dag er zo uit:

We hebben blauwe online synchrone activiteiten. Daarvoor loggen we tegelijkertijd in bij Zoom en hebben we diverse werkvormen die we gebruiken. Er zijn 3 online sessies van 1,5 uur met steeds een pauze en we sluiten de dag af met een sessie van 1 uur. Tijdens de online sessies gebruiken we vele werkvormen. Niet alleen een plenaire uitleg zoals in het klaslokaal maar we hebben ook breakout sessies waarbij we kleine groepjes maken. De gastdocent, Alfred Remmits, heb ik gevraagd om op een andere manier les te geven. Minder slides, minder tijd en meer activiteiten. Voor extra dynamiek heb ik twee extra gastsprekers gevonden (Jeroen Krouwels en Cherida Louz) die elk hun specifieke kennis en ervaring rondom performance support in de zorg delen met ons via korte bijdrages.

We hebben ook roze asynchrone activiteiten. Dit zijn 3 opdrachten van 30 minuten die deelnemers offline zelfstandig uitvoeren op hun eigen plek. De eerste 30 minutenopdracht doen ze voor de dag, opdracht 2 en 3 worden tijdens de dag uitgevoerd. De uitkomsten van de 30-minuten opdrachten worden tijdens de synchrone online sessies gebruikt.

Ik heb vooral extra leeractiviteiten bedacht en bestaande leeractiviteiten aangepast. Met de gastdocent heb ik goed doorgesproken op welke manier we zijn bijdrage konden aanpassen. Vooraf heeft hij zijn opdrachten, interacties en presentatie gedeeld die ik weer heb verwerkt.

Mijn lesplan was best gedetailleerd en week erg af van mijn gewone lesdag. Je kunt downloaden het Lesplan (PDF-bestand) of het Lesplan (Wordbestand).

Mijn reflectie

Het was een flinke uitdaging om dit goed te doen. Ik had de deelnemers ook voorbereid op de nieuwe opzet en ze iets meegegeven over het rendement, zie hiervoor de informatie die ik vooraf in de leeromgeving heb gedeeld.

Mijn belangrijkste bevindingen:

Leren én lesgeven is in zo’n synchrone sessie intensiever. Dit vraagt van iedereen veel maar geeft ook veel leerrendement. Het contact is persoonlijker (bij mij had wel iedereen de webcam aan).
Ook op afstand kunnen mensen heel actief en betrokken zijn. Met veel interactie, veel afwisseling, humor, een open houding ontstaat er een bijzondere en prettige dynamiek. Met energie!
Een sessieduur van 1,5 uur met 5 minuten pauze is heel prettig (mits dit met veel afwisseling is ontworpen).
Pauzes tussen de sessies van 1,5 – 2 uur zijn heel wenselijk en nodig.
De laatste sessie was een beetje teveel. We zijn na 45 minuten gestopt. Misschien helemaal schrappen?
Opdrachten van 30 minuten offline werkte heel goed. Dit zorgde dat we echt de verdieping in de groep konden vinden tijdens de online sessie.
Ik heb een beperkt aantal tools gebruikt (buiten Zoom en de leeromgeving enkel Mentimeter en Padlet) en dat was precies goed.
De breakout rooms (zie video hierover) waarbij je uiteen gaat in kleine groepjes werkte supergoed! We hadden een opdracht van 40 minuten en dit ging bijzonder goed.

Ontwerptips voor een succesvol blended ontwerp

Mijn toptips als je zelf een sessie gaat herontwerpen:

Gooi je gewone lesaanpak overboord en start opnieuw. Alsof je voor het eerst lesgeeft. Denk na over elk detail (en maak een lesplan!).
Zorg voor veel ruimte tussen online sessies. Breng rust in je ontwerp.
Ontwerp de leerervaring, niet de content. Laat de inhoud niet leidend zijn en laat niet alles aan bod komen. Zoals Ruth Colvin Clark al zei: “Content covered, is not content learned”.
Zoek naar interactie. Bedenk alternatieve didactische manieren die misschien niet in je klassikale training/les zitten. Kijk naar extra kansen bijvoorbeeld om een gastspreker uit te nodigen en laat deelnemers interviewvragen maken. Of zorg voor een duo-presentatie waarbij je het gesprek aangaat of laat deelnemers presenteren.
Combineer ook offline activiteiten met je online werkvormen. Niet alleen tussen de sessies, ook tijdens de sessies. Zo was een opdracht bij de start om een voorwerp uit huis erbij te pakken dat in deze Corona crisis een betekenis heeft en te laten zien voor de webcam. Dat gaf direct een andere dynamiek en contact. Ook heeft een deelnemer spontaan de hele groep meegenomen in een Yoga oefening tijdens de start van sessie 2.
Bedank manieren om contact te maken en het bijzonder te maken. Hieronder zie je een envelop. Iedere deelnemer heeft deze ontvangen voor de lesdag. Deze mocht pas tijdens de sessie geopend worden. Daarin zat een persoonlijk kaartje en een reep chocolade. Ook het gebruik van camera en audio zorgt voor verbinding.
Zorg voor een veilige leeromgeving. Maak afspraken over opnames, over feedback, etc. Het helpt ook om in subgroepen uiteen te gaan (in Zoom heet dit de breakout rooms). Daardoor ontstaat een heel ander gesprek. Zoek naar dit soort persoonlijke ervaringen.
Maak de deelnemers deelgenoot van jouw uitdaging. Dit is voor jou ook nieuw. Vraag deelnemers om je te helpen en van feedback te voorzien. Bouw extra momenten in waarin je om feedback vraagt. Je hebt een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het zo goed mogelijk te doen.
Ben extra duidelijk tijdens de sessie wat je verwacht van de deelnemers. Als je een vraag stelt, hoe wordt die dan beantwoord? Via de chat? Met de microfoon? In een app?
Geniet en beweeg mee. Het is een nieuwe situatie die mij in ieder geval heel veel mooie momenten en ervaringen heeft gebracht. Flexibel zijn helpt en geniet dan van de nieuwe ervaringen die je als trainer opdoet!

Dit blog is geschreven door Marcel de Leeuwe, hoofddocent van de Opleiding Onderwijskundig e-Learning Ontwerper. Lees hier meer blogs van Marcel.

SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid

Van leslokaal naar leren op afstand

Herontwerp van dag 3 van de SBO Opleiding onderwijskundig e-Learning ontwerper.