Waarom is leiderschap in het onderwijs nodig?

“Als je met docenten werkt, weet je dat zij goed opgeleid zijn én weten hoe onderwijs werkt. Je weet dan ook dat zij eigengereid én eigenwijs zijn. Goed leiderschap is nodig om teams aan te sturen, om processen te bewaken, faciliteren en begrenzen, zodat docenten kunnen focussen op het verzorgen van goed onderwijs”, zegt Paula Kaag, organisatieadviseur bij Kaag & Partners. Waarom werken zelfsturende teams vaak niet en hoe draagt leiderschap bij aan goed onderwijs?

Zelfsturende teams in het onderwijs

Paula: “Ik ben geen voorstander van zelfsturende teams. Het gaat lang goed, maar bij een ingewikkeld besluit waar je niet uitkomt, is het toch fijn dat iemand zegt: ‘we gaan links en niet rechts’. Uiteraard geloof ik wel in eigenaarschap, maar soms moet er iemand zijn die kaders stelt. Docenten hebben namelijk altijd de neiging om heel veel erbij te doen, omdat veel extra taken ook leuk en waardevol zijn. Iemand moet begrenzen om zodoende de onderwijskwaliteit te bewaken”.

Benodigde vaardigheden

Een teamleider in het onderwijs heeft meerdere vaardigheden nodig. Paula somt op:

• Kennis van onderwijssystematiek, een teamleider hoeft niet per se docent te zijn geweest. Je moet alleen wel weten hoe onderwijs werkt op hoofdlijnen. Het gaat om de procesmatige kant van de organisatie.
• Kennis van mensen, een teamleider moet aandacht hebben voor de mensen. Je moet erkennen en waarderen, maar ook zorgen en coachen als jouw mensen het zwaar krijgen.
• Koers bepalen en uitzetten, een teamleider moet niet steeds brandjes blussen, maar kaders stellen en een heldere koers uitzetten én bewaken. Je moet een stip op de horizon zetten en het team daarheen bewegen, leiden, sturen en begeleiden.

Paula: “Ik zie veel teamleiders die de procesmatige kant beheersen, maar de menselijke kant ingewikkelder vinden. Het is belangrijk om daar een goede balans in te vinden”.

Moeilijkheden van leiderschap in het onderwijs

“Als teamleider in het onderwijs heb je een middenmanagement-functie. Je functioneert altijd tussen het management en de werkvloer. Het is jouw taak om het beleid van het management te vertalen naar de werkvloer. Dit maakt het ook zo’n ingewikkelde positie. Het gaat om evenwicht tussen beleid vertalen en zichtbaar en transparant zijn voor je mensen”, zegt Paula.

Uitdagingen voor de teamleider

“Teamleiders hebben vaak de neiging om alle gaten dicht te lopen, maar dan ben je vaak alleen adhoc problemen aan het oplossen. Je blust dan tijdelijk een brandje, maar vaak is de aanleiding en kern van deze problemen fundamenteel. Als je voor duurzame verandering gaat, moet je de kern van problemen aanpakken. Dat probeer ik teamleiders in het onderwijs te leren”, deelt Paula. “Een voorbeeld van een terugkerend probleem in het hoger onderwijs zijn langstudeerders. Deze gaan we pas begeleiden in jaar vier, maar langstudeerder worden ze al in jaar twee. Je ziet dan al in de systemen dat er een grote kans is dat een student langstudeerder wordt. Als je de interventie naar voren schuift, voorkom je dat studenten langstudeerder worden. Uiteindelijk levert dat minder werk én tevreden studenten op”.

Ontwikkel jouw leidinggevende en menselijke vaardigheden

Paula verzorgt de verkorte opleiding Teamleider in het MBO/HO van SBO. “Je leert tijdens de opleiding systemisch kijken naar team- en organisatievraagstukken. Hoe ga je om met gedoe in de onderstroom? Hoe creëer je een positie die pas bij het organisatiebeleid? En hoe verhouden ideeën zich tot de rest van de organisatie? Het vertaalt zich uiteindelijk naar duurzamere veranderingen en meer vitaliteit”, begint Paula. “Deelnemers waarderen mij als docent om mijn enthousiasme, energie en kritische blik. Mijn aanpak kenmerkt zich door een praktische, frisse, nuchtere, onafhankelijke en systemische kijk”. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan vrijblijvend de brochure aan! De opleiding is ook op maat als Incompany-traject te volgen.