Wanneer en hoe creëer je de basis voor schoolaanwezigheid?

Schoolaanwezigheid is een voorwaarde voor sociale en academische ontwikkeling van jouw leerlingen, op ieder onderwijsniveau. Normaal gesproken grijpen we pas in als de afwezigheid structureel is, terwijl een eerdere interventie problemen voorkomt. Wanneer en hoe grijp je in om een solide basis voor schoolaanwezigheid te creëren? David Heyne, expert in schoolaanwezigheid, geeft het antwoord.

Een basis voor schoolaanwezigheid

David: “Schoolaanwezigheid daalt als leerlingen ouder worden, daarom is het een groter probleem in vervolgonderwijs. Het is echter cruciaal dat er een basis voor schoolaanwezigheid wordt gelegd in het primair onderwijs, niet alleen voor de leerling zelf, maar ook voor de ouders. De hele familie moet geholpen worden om de waarde van onderwijs in te zien en ervoor te zorgen dat de leerling naar school kan gaan. Hiermee realiseer je een positieve houding over het belang van regelmatige aanwezigheid op school. De manier om deze sterke basis voor schoolaanwezigheid te realiseren is veelzijdig”.

Aanwezigheid als basis van ontwikkeling

“We zijn geïnteresseerd in schoolaanwezigheid omdat de betrokkenheid bij leren en het sociale klimaat op school cruciaal is om academisch en sociaal te ontwikkelen. Uiteindelijk is het ons doel als professionals om leerlingen te begeleiden richting volwassenheid, en schoolaanwezigheid is een middel om dit te ondersteunen”, aldus David.

De voorwaarden voor schoolaanwezigheid

“Een van de belangrijkste voorwaarden om de sterke basis te leggen is een goede verbinding en informatie-uitwisseling tussen de school en thuissituatie. Een kind op het primair onderwijs vertoont misschien tekenen van verlatingsangst, en gaat daarom minder graag naar school, terwijl een sociale angst of depressie wellicht het probleem is op het vervolgonderwijs. Als ouders daar tekenen van zien, bijvoorbeeld hun kind dat moeilijker uit bed komt, moeten ze weten wie ze daar op school over kunnen spreken. De ouders moeten weten dat er ondersteuning vanuit school is, dat is een belangrijk onderdeel van de veelzijdige aanpak van schoolaanwezigheid”, zegt David.

Een veilige en boeiende omgeving

“Een meer vanzelfsprekend onderdeel van de aanpak is het bieden van een veilige, comfortabele en boeiende omgeving waar kinderen graag naartoe gaan”, soms David op. “Een derde onderdeel is het aanstellen van een schoolaanwezigheidsteam binnen de school. Dit team kan ervoor zorgen dat het datasysteem binnen de school op orde is, zodat de eerste tekenen direct opvallen als patroon in de data, in plaats van wachten tot het wettelijk verplicht is om melding te maken van afwezigheid. Als de eerdergenoemde connectie tussen school en thuis op orde is, kan je direct met de ouders in gesprek gaan en samenwerken aan de oplossing. Dit is belangrijk, zowel om te begrijpen wat maakt dat het kind niet op school is, als om te horen tegen welke uitdagingen de ouders aanlopen omtrent hun kind”.

De piramide van schoolaanwezigheid

David: “Afwezigheid op school voorkomen werkt via een piramidestructuur. Het eerste niveau is afwezigheidsproblemen voorkomen, bijvoorbeeld door te zorgen dat leerlingen graag naar school komen en comfortabel zijn. Het tweede niveau is een systeem hebben dat inzichtelijk maakt wie extra ondersteuning nodig heeft, voordat het een chronisch aanwezigheidsprobleem oplevert. Het derde niveau betreft chronische afwezigheid. In sommige regio’s wordt dit gedefinieerd als 10% of meer afwezigheid in een schooltermijn of -jaar. Het is echter erg laat om pas na een schooltermijn of jaar in te grijpen, wanneer de problemen al groot zijn en ingrijpende interventies nodig zijn. Natuurlijk verdienen alle leerlingen – of hun afwezigheid nu boven of onder de 10% ligt – ondersteuning bij hun schoolaanwezigheid. Maar als je pas ingrijpt wanneer een drempel als 10% bereikt is, weet je zeker dat heel veel leerlingen onnodig zover komen. We focussen daarom met name op het eerste en tweede niveau van de piramide tijdens de opleiding Werk anders aan schoolaanwezigheid, omdat minder leerlingen het derde niveau bereiken”.

Schoolaanwezigheid in het vervolgonderwijs

“Schoolaanwezigheid is nog uitdagender in het vervolgonderwijs, omdat leerlingen verschillende docenten hebben. Daarnaast is er meer druk om academisch te presteren, én ontwikkelen leerlingen zich fysiek en mentaal doordat ze door adolescentie gaan. De aanwezigheidsproblemen nemen dus toe in het vervolgonderwijs”, verklaart David. “Een schoolaanwezigheidsteam maakt ook hier het verschil. Als een leerling namelijk niet het gevoel heeft dat school een veilige plek is door pesten, heeft hij of zij gelijk om er niet te willen zijn. Als school moet je problematiek vroeg herkennen, een veilige omgeving bieden en extra ondersteuning bieden aan degenen die het nodig hebben. Een van de meest effectieve manieren om dit te doen is via een mentor. Deze mentor is iemand waarmee een leerling een prettige relatie heeft, waar ze terecht kunnen als er iets is. De prettige verbinding met een mentor zorgt dat er minder chronische absentie plaatsvindt”.

Sluit aan bij de behoeften van jouw leerlingen

David: “Wat er nodig is om schoolaanwezigheid te stimuleren, verschilt per school. De opleiding Werk anders aan schoolaanwezigheid motiveert deelnemers om te achterhalen wat de belangrijkste behoeften van hun leerlingen zijn. Dit vormt het vertrekpunt voor het schoolaanwezigheidsteam om gerichte data te verzamelen, en op basis daarvan passende interventies in te zetten. Hierbij zul je ontdekken dat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden en dat je al veel dingen goed doet. Het is vaak genoeg om kleine aanpassingen te maken aan wat je doet, en wat die kleine aanpassingen zijn, leer je van ons als docenten én van je medecursisten tijdens de opleiding”.

Werk anders aan schoolaanwezigheid

“Heb jij het idee dat je ondersteuning kan gebruiken om schoolaanwezigheid te stimuleren, omdat het een reëel probleem is op jouw school of omdat je niet goed weet wat je kunt doen? Meld je dan aan voor de opleiding Werk anders aan schoolaanwezigheid. Je krijgt dan de benodigde handvatten om op basis van de behoeften van jouw leerlingen effectief in te grijpen en schoolaanwezigheid te bevorderen”, sluit David af. Wil jij meer weten over het programma van de opleiding? Vraag dan de brochure aan. De opleiding is ook volledig op maat te volgen als Incompany-traject.