Wat zijn de veertien meest effectieve leerstrategieën?

Is een deel van jouw leerlingen of studenten niet gemotiveerd of halen ze niet de resultaten die je zou verwachten? De inzet van effectieve leerstrategieën bevordert het zelfregulerend leren van leerlingen en studenten, waardoor motivatie toeneemt en resultaten kunnen verbeteren. Petra Bunnik-Tibbe, onderwijskundig specialist, deelt veertien effectieve leerstrategieën in het PO, VO, MBO en HO. Hoe ga je hiermee aan de slag in jouw onderwijs?

Waarom veertien effectieve leerstrategieën?

“Op basis van een meta-analyse uitgevoerd door het GION van de Rijksuniversiteit Groningen hebben we boeken geschreven en materialen ontwikkeld. Daarnaast begeleiden we scholen om het zelfregulerend vermogen van leerlingen en studenten te vergroten. Het GION heeft met de meta-analyse verschillende leerstrategieën onderzocht om de meest effectieve strategieën te definiëren. Hier kwamen veertien leerstrategieën uit”, aldus Petra. Deze leerstrategieën zijn onderverdeeld in vijf verschillende domeinen:

• Metacognitieve kennis
• Metacognitieve vaardigheden
• Cognitieve vaardigheden
• Organisatievaardigheden
• Motivatie

De vijf domeinen geven houvast aan docenten en leerlingen om mee te werken, maar bewijzen ook de complexiteit om zelfregulerend leren actief te verwerken in je onderwijs. Motivatie en zelfregulerend leren zit namelijk op allerlei gebieden, waardoor je jouw hele onderwijs onder de loep moet nemen. “Je kijkt naar doelen van jouw onderwijs, hoe je dat doet en hoe je daarop aanstuurt en in ondersteunt. De veertien strategieën helpen daarbij, dat zien we op veel scholen: PO, VO, MBO en HO”, vertelt Petra.

Veranderingen in studentmotivatie

“We merken dat veel scholen zeggen dat hun leerlingen en studenten niet meer gemotiveerd zijn en niks meer lijken te willen. Als we dieper op de vraag ingaan, blijkt dat het niet zozeer motivatie is. Leerlingen en studenten weten niet precies hoe ze moeten leren en wat daar voor nodig is. Corona heeft hier een grote impact op gehad, mede door lessen vanuit huis, versoepelde overgangsnormen en gaten die gedicht moeten worden”, aldus Petra. “Het motivatieprobleem begint dus bij de organisatievaardigheden: hoe organiseer ik mezelf, mijn omgeving en een ander? De focus ligt bij veel scholen op de organisatie van een ander: hoe gingen we ook alweer met elkaar om, hoe stel ik vragen en hoe geef ik aan dat ik iets nodig heb?”

Veertien leerstrategieën onderverdeeld in vijf domeinen

Naast de organisatievaardigheden, zijn de cognitieve strategieën (herhalen, structureren en verdiepen) populair. “Leerlingen en studenten hebben hier moeite mee, omdat ze vaak niet weten hoe het brein werkt, hoe je informatie van je kortetermijngeheugen naar je langetermijngeheugen krijgt en wat daarbij helpt. Herhalen is hierbij een van de belangrijkste leerstrategieën. Dit doe je met name door actief te verdiepen en te structureren. Organisatie en cognitie zijn dan ook vaak populaire domeinen op scholen die wij begeleiden”, zegt Petra. “Daarnaast zijn ook de metacognitieve vaardigheden populair: dat zijn planningsvaardigheden. Scholen zeggen dat hun leerlingen en studenten niet kunnen plannen, maar dat is niet helemaal waar. Ze kunnen plannen, maar vaak is het je eraan houden het grootste probleem. De leerstrategie bijhouden hoort hierbij: ben ik op de goede weg, heb ik het op tijd af? Iets dat pas op latere leeftijd in het brein goed uitontwikkeld is. Daarnaast is het vaak zo dat leerlingen en studenten pas gaan plannen wanneer de urgentie er is: als het huis zogenaamd in brand staat. Pas dan komt er een actiestand op gang, waar school vaak pas op de derde of vierde plek van urgente zaken komt”.

Ga aan de slag met leerstrategieën

Petra verzorgt tijdens het congres Leerstrategieën op 3 oktober 2023 een workshop over de effectieve leerstrategieën. “Ik wil het vooral kort hebben over welke leerstrategieën er zijn, om vervolgens motivatie de revue te laten passeren. Deelnemers gaan succeservaringen beleven om te voelen wat het doet met motivatie. Daarnaast geef ik praktische tools en werkvormen voor in de klas, zoals een oefening waarbij leerlingen en studenten hun eigen motivatie leren kennen. Laat ze bespreken in hoeverre zij moeite doen voor school, hoe dit hun helpt en of het school leuker maakt. Bespreek vervolgens wat ze anders kunnen doen”, aldus Petra. “Een andere mogelijkheid is vragen welk vak voor jouw student of leerling de reden is dat ze naar school komen, om ze vervolgens duidelijk te maken wat van dat vak terugkomt in andere vakken. Het doel is om ze bewust te maken van school naar hun toekomst toe”.

Het belang van succeservaringen

“De veertien leerstrategieën helpen om zelfregulerend leren te ontwikkelen, en dat moet je voorgedaan krijgen. Docenten moeten hierin hun rol pakken”, zegt Petra. “Als je het er niet over hebt, gaat het zeker niet lukken om ze te motiveren. Als je het er wel over hebt, doet een deel er iets mee én heb je een deel dat er niks mee doet. Dit is een keuze die jouw leerling of student maakt, met consequenties. Ze moeten dit ondervinden om te bedenken of hun acties handig waren of niet. Je hebt altijd leerlingen en studenten die niks willen doen, dat is ook goed: dan ervaar je de consequenties vanzelf. We moeten er vertrouwen in hebben dat ze er uiteindelijk wel komen. Vallen en opstaan hoort er wat dat betreft ook gewoon bij”.

Bezoek de workshop

Je gaat tijdens de workshop van Petra bedenken hoe je jouw volgende les verrijkt door jouw leerlingen of studenten succeservaringen te laten opdoen. Kom dus naar het congres Leerstrategieën van SBO! Je ontmoet hier vakgenoten en leert van inspirerende sprekers, waaronder Paul Kirschner. Hij gaat in op leerstrategieën die juist niet helpen bij het leren. Wil je alvast meer weten? Bekijk dan deze website!