SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Auteur: Pim de Glas
Pim de Glas – Senior adviseur / partner NCOD | Interwerk en interim teamleider Sociaal Domein in gemeente Krimpen aan den IJssel. Het artikel is oorspronkelijk geschreven voor NCOD | Interwerk.
Een inwoner die ondersteuning uit de Wmo krijgt, betaalt hiervoor een eigen bijdrage. Deze is opgebouwd uit een lage vaste eigen bijdrage en een aanvullende eigen bijdrage die gebaseerd is op een percentage van het inkomen. Vanaf 1 januari 2019 wordt het abonnementstarief ingevoerd. Met de invoering van het abonnementstarief wordt uitsluitend nog een vaste inkomensonafhankelijke eigen bijdrage gevraagd van 17,50 per 4 weken.
Wat moet het oplossen?
Het kabinet en de minister van VWS gebruiken de volgende beschrijving van het probleem en de oplossing: ‘Een zeer groot deel van mensen die Wmo-zorg ontvangen, maakt het eigen risico in de Zvw vol. Om deze stapeling van eigen betalingen tegen te gaan, komt er een abonnementstarief van 17,50 euro per vier weken voor huishoudens.[1]’ Dit doen we omdat veel mensen zich zorgen maken of de zorg of ondersteuning die zij nodig hebben voor hen wel beschikbaar en betaalbaar is.[2]
Abonnementstarieven in de praktijk
Hoe ziet de stapeling van zorgkosten er in de praktijk eigenlijk uit? En wat heeft het abonnementstarief voor effect op deze praktijk? Op basis van 3 fictieve praktijksituaties wordt een beeld geschetst van de gevolgen. Hierbij wordt de behoefte van zorg bij alle drie gelijk gehouden en wordt alleen in inkomen gedifferentieerd.
De heer en mevrouw De Vries hebben de volgende zorgvoorzieningen:
- medicijnen (€ 300,- per jaar)
- periodiek onderzoek specialist (€ 250,- per jaar)
- scootmobiel (€ 600,- per jaar)
- hulp bij het huishouden 2 uur per week (€ 800,- per jaar)
In onderstaande tabel wordt aangegeven welke kosten zij zouden hebben bij verschillende inkomenssituaties in de huidige situatie en na de invoering van het abonnementstarief.
| Alleen AOW | AOW met klein pensioen van € 5.000,- | AOW met fors pensioen van 40.000 en een vermogen van € 250.000 | |
| Huidige situatie | |||
| Kosten ZVW (voor medicijnen en specialist) | € 375,- | € 375,- | € 375,- |
| Eigen bijdrage Wmo voor scootmobiel en hulp bij het huishouden | € 228,80 | € 462,80 | € 5.395,- |
| TOTAAL | € 603,80 | € 835,80 | € 5770,- |
| Na invoering abonnementstarief | |||
| Kosten ZVW (voor medicijnen en specialist) | € 375,- | € 375,- | € 375,- |
| Eigen bijdrage Wmo voor scootmobiel en hulp bij het huishouden | € 227,50 | € 227,50 | € 227,50 |
| TOTAAL | € 602,50 | € 602,50 | € 602,50 |
| Voordeel van het nieuwe abonnementstarief t.o.v. de oude systematiek | € 1,300% | € 233,3028% besparing | € 5.167,5090% besparing |
Gevolgen zorgbehoevende
Het voorbeeld uit de praktijk laat zien dat het voordeel voor zorgbehoevenden in de lage inkomenscategorieën nihil is. In de hogere inkomenscategorie is het financiële voordeel zeer fors. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger het voordeel!
Gevolgen gemeenten
Voor gemeenten heeft de invoering van het abonnementstarief een tweetal grote consequenties. In eerste instantie zullen de inkomsten uit de eigen bijdrage fors omlaag gaan. Daarnaast zal de nieuwe systematiek ook een aanzuigende werking hebben. Voor dit eerste effect worden gemeenten gecompenseerd maar voor het tweede niet.
De aanzuigende werking en verschraling van zorg
De gemeenten Krimpen aan den IJssel, Den Haag en Leidschendam-Voorburg hebben door het CBS[2] laten beoordelen wat de omvang is van het gebruik van hulp bij het huishouden per inkomenscategorie. Daaruit blijkt dat het gebruik in de lagere inkomenscategorieën relatief hoog is en het gebruik in de hoge inkomenscategorieën zeer laag. Indien het gebruik uit de lagere inkomenscategorieën wordt doorgetrokken naar de andere inkomenscategorieën blijkt uit de CBS cijfers dat dit zelfs kan leiden tot een verdubbeling van de huidige kosten.
Op basis van het bovenstaande rekenvoorbeeld is de aanzuigende werking goed te verklaren. Voor de hoge inkomenscategorieën is de eigen bijdrage nu een prikkel om zelf de hulp bij het huishouden te organiseren.. Dat is voordeliger dan via de Wmo. Gemeenten contracteren zorgleveranciers waarbij het tarief en daarmee de eigen bijdrage mede door de overhead van deze organisaties substantieel hoger ligt. Indien echter de eigen bijdrage verlaagd wordt naar € 17,50 per 4 weken dan zullen ook de hoge inkomenscategorieën gebruik willen maken van de Wmo voorziening. Deze aanzuigende werking zal voor gemeente leiden tot forse hogere uitgaven.
Deze kosten zullen ergens uit betaald moeten worden! Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat deze extra kosten op termijn zullen leiden tot bezuinigingen op andere Wmo voorzieningen. Zo leidt het abonnementstarief indirect tot een verschraling van de zorg en zijn de mensen die het niet zelf kunnen regelen de dupe.
Conclusie
Het abonnementstarief is als maatregel ingevoerd om een stapeling van eigen bijdragen tegen te gaan. Maar wordt het doel bereikt?
Dat blijkt dus erg afhankelijk te zijn van je inkomenspositie. Minima zullen er niets van merken. Ook het effect voor AOW gerechtigde met een klein pensioen is zeer beperkt. De hogere inkomenscategorieën en vermogende zullen wel een fors voordeel kunnen halen uit deze maatregel.
Daarnaast zal de maatregel leiden tot een toename van zorgvragen vanuit de hogere inkomenscategorieën. Dit zal leiden tot extra kosten bij gemeenten die genoodzaakt zijn om te bezuinigen op andere zorgvoorzieningen. Wat leidt tot een verschraling van het zorgniveau
Waren er andere mogelijkheden om de stapeling van zorgkosten te beperken en de zorg betaalbaar te houden voor iedereen? Ja. Het verlagen van de eigen bijdrage van de Zorgverzekerswet is een veel eenvoudigere methode om de stapeling van zorgkosten voor alle inkomenscategorieën te verlagen. Maar voor deze optie is niet gekozen.
Je kan niet anders dan concluderen dat het abonnementstarief eerder inkomenspolitiek is dan dat het een oplossing is voor de stapeling van zorgkosten en het betaalbaar houden van de zorg!
Opleiding Bedrijfsvoering in het Sociaal Domein
Pim de Glas is docent bij de 4-daagse verkorte opleiding ‘Bedrijfsvoering in het Sociaal Domein‘.
Bezoek de websitehttps://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2018/35/huishoudelijke-ondersteuning-den-haag-2016
https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2018/12/huishoudelijke-ondersteuning-leidschendam-voorburg-2016
