‘Privacy speelt zodra je contact hebt met een burger’

‘Privacy-protocollen hebben waarde, maar het werkt pas echt als iedereen ernaar leeft.’ Yvonne Sieverts, projectleider privacy in de gemeente Westland, kreeg van de VNG de aanmoedigingsprijs omdat ze het thema privacy met verve oppakt. De jury prijst de integrale benadering met zowel beleidsregels als bewustwording en training.

Jouw ogen beginnen te fonkelen bij het woord ‘privacy’

‘Privacy als onderwerp fascineert mij omdat het zoveel met waarden als integriteit en respect te maken heeft en daardoor voor mij goed invoelbaar. Inmiddels is privacy een bekend fenomeen. Toch zijn privacy waarborgen lang niet altijd verankerd in de dagelijkse werkprocessen. Privacy speelt al zodra de professional de burger ontmoet en de burger een (hulp)vraag stelt. Wat wil de burger en hoe ga ik om met zijn persoonsgegevens? Het gaat om het vinden van een goede balans tussen optimale informatie-uitwisseling en de zekerheid dat de gemeente zorgvuldig omgaat met gevoelige informatie. Goed afwegen van privacy is een kracht, zoals het niet afwegen van privacy waarborgen een zwakte kan zijn.’

Maar het is zo’n abstract begrip

‘Ik vind het juist mooi dat het abstract is. De open normen uit de wet bieden professionals de gelegenheid om het toe te passen op de voorliggende situatie, deze af te wegen en daarmee maatwerk te kunnen leveren. De gedachte van de wet is een goede graadmeter, je moet goed nadenken waarom je iets doet of niet doet, en dat beargumenteren. Dat vraagt professionaliteit op de werkvloer, in het contact met de burger. Het niet goed raad weten met privacy en/of onwetendheid van het afwegingskader kan rigide beslissingen teweeg brengen. Alles maar verzamelen of delen of helemaal niets delen is daarvan een gevolg.’

Waarom is het eigenlijk zo belangrijk?

‘Privacy gaat om bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Nu gemeenten extra taken hebben gekregen wordt er steeds meer gevoelige informatie verzameld en beheerd. Als je deze gegevens zonder doelbinding en noodzaak gaat delen en vermengen, is er al snel sprake van bovenmatige verwerking. Het vraagt wel wat van de professional, omdat de afweging veelal bij hen ligt. Omdat iedere hulpvraag anders is, is het belangrijk dat de professional de situatie en de privacy goed afweegt. Zo veel als noodzakelijk, zo weinig als mogelijk. Wat noodzakelijk is, is afhankelijk van de situatie. Het leren bewegen in deze materie is noodzaak om goede adequate hulpverlening te kunnen bieden daar waar nodig en daarvoor de relevante gegevens te verwerken.’

Wat is het gevaar als een gemeente niet goed omgaat met privacy?

‘Als de gemeente bij het eerste contact bijvoorbeeld al teveel uitvraagt, dan kan dit de burger afschrikken. Gevolg kan zijn dat burgers minder snel bij de gemeente aankloppen. Ook kan het leiden tot klachten. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) kan een melding krijgen over onrechtmatig gebruik van gegevens. Het gevaar bestaat dat je imago zodanig wordt geschaad dat mensen bang worden voor de overheid en het vertrouwen verliezen.’

Hoe zou de gemeente zich in het ideale geval moeten opstellen?

‘Gericht op dienstverlening aan de burger, respectvol, transparant en integer. Als gemeente wil je de noodzakelijke informatie hebben om adequate hulp te kunnen verlenen, maar tegelijkertijd wil je geen big brother zijn. Burgers hebben immers recht op een eigen levenssfeer. Als het noodzakelijk is om meer te delen omdat de situatie daar om vraagt, bijvoorbeeld in risicovolle situaties, moet je privacy goed afwegen en beargumenteren. In dat spanningsveld opereren professionals.’

Hoe kunnen professionals dat in de vingers krijgen?

‘Om privacy te verankeren moet je eerst verantwoordelijkheid nemen en je er bewust van te zijn dat je op meerdere componenten privacy moet afwegen. Privacy is een onderwerp dat je niet alleen met een protocol borgt. Naar mijn mening is privacy een integraal onderdeel van het proces. Een interactief, non stop onderwerp dat tijdens werkoverleggen, trainingen, met teamleiders en collega’s in intervisie terug zou moeten komen.’

Kun je iets vertellen over de training die je hebt ontwikkeld?

‘De doelstelling is om de professionals te trainen vanuit de praktijk en de theorie hier in te laten opgaan. Waar het uiteindelijk om gaat is de goede balans tussen optimale informatie-uitwisseling enerzijds en de zekerheid voor burgers dat de gemeente zorgvuldig omgaat met gevoelige informatie anderzijds. Ik zet privacy tijdens de trainingen in perspectief; wat zijn de achterliggende gedachten, wetgeving, nieuwe taken, integraliteit, de afwegingskaders en de verschillende routes in de praktijk. Door het naar de werkvloer te brengen, vermengt het zich met de casuïstiek van de dagelijkse praktijk. In de training kijken we ook naar de vraagstukken die er leven op de werkvloer. Het is geen kwestie van goed en fout, maar het afwegingskader zo eenvoudig mogelijk maken zodat je het erover kunt hebben, zodat het gaat leven en toepasbaar wordt. Tijdens de training hoor ik waar de professionals tegenaan lopen en kan ik een handreiking op maat bieden.’

Wanneer gaat een gemeente succesvol om met privacy?

‘Als er goed naar de burger wordt geluisterd door oprecht te willen weten wat de hulpvraag is. Breed uitvragen betekent niet een lijst met vragen afwerken en zoveel mogelijk gegevens noteren zonder doel en noodzaak. Daarnaast: open en transparant zijn over welke gegevens je verwerkt met welk doel. Leef je in, verplaats je in de ander. Nu sta jij aan deze kant van de balie en de burger aan de andere kant. Voor hetzelfde geld is dat de volgende keer andersom. Behandel een burger zoals je zelf ook zou willen worden behandeld.

Yvonne Sieverts, ervaren trainer, jurist en adviseur van ViSiGroep, gespecialiseerd in het verzorgen van intensieve maar vooral dynamische privacy bewustwordingstrainingen Sociaal Domein en docent op onderstaande cursussen!

Meer weten?

Op de praktijkcursus Werken met wet- en regelgeving in het sociaal domein leert u wat de impact is van privacywetgeving en wat de mogelijkheden zijn van informatie-uitwisseling in het sociaal domein.
Op de cursus Informatie-uitwisseling in het sociaal domein leert u hoe u zorgt voor een goede balans tussen optimale informatie-uitwisseling en de zekerheid dat er zorgvuldig wordt omgegaan met gevoelige informatie.

Bron: Gemeentevandetoekomst.nl