Stappenplan voor het ontwerpen van een blended leertraject

Hoe ontwerp je nu een blended leertraject en kom je tot een goede ‘blend’? Voor het samenstellen van een ‘blend’ gaan een aantal ontwerpstappen vooraf. Dit handige stappenplan bevat alle stappen voor het ontwerpen van een leertraject. Daarna volgen de basisstappen van het samenstellen van een juiste blend!

Blended learning

Blended learning kan bestaan uit verschillende mixen van leerinterventies waarbij e-learning en online interactie worden gecombineerd met klassikale bijeenkomst(en) (face-to-face) en leren op de werkplek.

De juiste ‘mix’ van leervormen wordt bepaald door de leerdoelen en doelgroep per leervraag afgestemd op de werksituatie. De onderlinge samenhang en verhouding van de leeractiviteiten en de transfer naar de praktijk zijn hierbij essentieel.

Het ontwerpen van een leertraject bestaat uit verschillende ontwerpstappen. Dit zijn basisstappen voor het ontwerpen van elk leertraject, blended of niet. Juist de ‘blend’ vraagt specifieke aandacht.

Ontwerpstappen

Het ontwerpen van een leertraject bevat vier fasen:

1. Analysefase: Vraag analyseren, doelgroep bepalen, taakanalyse en gewenst gedrag beschrijven en leerdoelen formuleren
2. Ontwerpfase: Leerdoelen ordenen op thema, leerstof ordenen en indelen leervormen (blend samenstellen) en leersituaties ontwerpen
3. Ontwikkelfase: Werkvormen ontwikkelen
4. Implementatiefase: Testen, bijstellen, uitvoeren en evalueren

Van ontwerpstappen naar de praktijk

De onderstaande vragen zijn een vertaling van deze ontwerpstappen op een rij en geven antwoord op de vraag wat er waar, wanneer en hoe geleerd moet worden:

1. Waarom? (leervraag)
2. Wie? (doelgroep)
3. Waarheen? (leerdoelen)
4. Wat? (leerinhoud)
5. Hoe? (leeractiviteiten)
6. Waar? (offline/online, werkplek/ F2F)
7. Met wie? (individueel/samen)
8. Waarmee? (bronnen, activiteiten, materialen)
9. Wanneer? (tijd)
10. Met welk resultaat? (toetsing/ begeleiding/feedback & reflectie/ borging & transfer)

Keuzemogelijkheden

Bij een leertraject kies je een didactisch concept dat past bij de doelgroep en het doel. Binnen het didactisch concept ontwerp je verschillende leersituaties met verschillende concrete didactische werkvormen. Het samenstellen van een goede ‘blend’ vraagt extra aandacht voor inhoud, proces en techniek (ICT).

Bij een blended traject worden de ‘normale’ leermiddelen uitgebreid met multimedia. Deze vorm van leren vraagt een goede begeleiding. Met name op het vlak van faciliteren, feedback en reflectie, voortgangsbewaking en toetsing.

Hoe selecteer je nu de juiste werkvorm, samenhang en afstemming van de verschillende werkvormen in het blended leertraject? Samen leren, individueel leren, online leren, offline op de werkplek of in een face to face bijeenkomst? Welke begeleiding en toetsing zet je in en welke randvoorwaarden en techniek zijn bepalend voor het leertraject? Hieronder volgen een paar tips.

4 Belangrijke tips:

1. Zorg voor afwisseling in leervormen en houd rekening met de verschillende leerstijlen en leervoorkeuren.
2. Zorg voor herkenbaarheid en relevantie van de leerstof voor de lerende. Dat is belangrijk voor een goede verwerking van de leerstof en voor een goede transfer naar de praktijk.
3. Zorg voor interactie en activerend leren
4. Zorg dat de docent of trainer zijn/haar rol aanpast aan het nieuwe leertraject. Leren op een andere manier vraagt ander gedrag zowel van de lerende als van de begeleiding. De rol van de trainer/docent is bepalend voor het slagen van het blended leertraject.

Leren is een totaalproces waarbij alle leeractiviteiten onderling verbonden zijn, elkaar versterken en verbonden zijn met de praktijk. Want …leren doen we vooral op de werkvloer! Denk bij het samenstellen van de ‘blend’ aan het 70:20:10-model van Charles Jennings die aangeeft dat je leert op verschillende manieren.

Ontwerpstappen

1. Vraag analyseren: situatie & opleidingsvraag
   • de aanleiding
   • context en de praktijksituatie
   • de huidige en gewenste situatie
   • is het probleem op te lossen met leren?
2. Doelgroep bepalen: wie
   • aantal personen, functie(s), niveau, kenmerken
   • taken, werkzaamheden, werkplek/afdeling
   • voorkennis, werk- en leerervaring
   • mobivatie, leervoorkeur
3. Gewenst gedragen en taakanalyse: doel en resultaat
   • wat doen deelnemers na het leertraject anders? (gedrag)
   • welke taken en werkzaamheden zin belangrijk om te ontwikkelen en komen vaak voor?
4. Leerdoelen formuleren: KIVA
   • wat moeten deelnemers ontwikkelen per taak?
     KIVA: kennis, inzichten, vaardigheden & attitude
   • Doelen SMART formuleren
     specifiek, meetbaar, actueel, realistisch, tijdgebonden
5. Leerstofordening: Leerdoelen op thema. Leerdoelen en leervormen.
   • Indelen van leerdoelen in groepen (taak/thema) en checken op samenhang en compleetheid
   • Welke vorm van leren vraagt elk leerdoel?
     • kennis, inzicht, toepassen, analyse, creëren, evalueren
     • verplicht, vrijwillig (minimale eisen)
6. Leersituaties ontwerpen: Didactisch model. Rastermethode voor ontwerp (ICT) Techniek
   • Didactisch model biedt structuur in leerproces
     bv. oriëntatie, presentatie, oefening, evaluatie/toetsing
   • Kiezen soort werkvormen bij leerdoelen (raster_
     bv. F2F, werkplek, online, offline, samen, individueel
   • Begeleiden, toetsen, sturing, interactie, transfer
7. Werkvormen ontwikkelen: Leerdoelen, Didactisch model. Leercyclus
   • Werkvormen uitwerken: training, e-module, forum, opdracht op werkplek, webblog, intervise, etc.
   • Didactisch model in werkvormen toepassen
   • Leercyclus (Kolb): observeren, denken, doen, ervaren
8. Afronding: Testen, evalueren en bijstellen, implementeren
   • Testen (doelgroep): inhoud, proces en techniek
   • Evalueren en bijstellen
   • Implementeren

Over de schrijver

Mareen van Londen opleidingskundige & e-learningadviseur www.TOP-leren.nl / www.kies-advies.nl