SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Hoe richt je een stationsgebied in als knooppunt voor stedelijke ontwikkeling die resulteert in een mix van wonen, werken en attractieve openbare ruimte? Architect Iris van Huijstee en landschapsarchitect Rudy Brons van studioSK Movares, delen hun bevindingen bij het ontwerpen van het stationsgebied van de toekomst.
Het stationsgebied als ruimtelijke en sociale verbinder in de stad
Iris: “Stations waren vroeger een transitieruimte waar je het liefst zo min mogelijk tijd besteedt. Je ziet nu de trend dat de stationsgebieden ingericht worden als stedelijk knooppunt en ontmoetingspunt waar vervoer, ontmoeten, commercie, wonen en werken samenkomen. Groene huiskamers voor de stad. Je doet dit niet door alles vol te bouwen, maar juist door te zoeken naar een balans tussen verdichting en ruimte. Als het een fijne plek is waar je een prettige reis hebt én waar de ruimte is om een kop koffie te drinken, boodschappen te doen en mensen te ontmoeten ontwikkelt de omgeving vanzelf. Mensen vinden er een prettig verblijfsgebied en bedrijven vestigen zich.”
Een stationsgebied transformeren
“Veel steden hebben nog een stationsgebied, op de naoorlogse manier ingericht, met een focus op de opkomst van auto met veel verharding en grote busstations. Ook was er vaak sprake van loodsen voor goederenvervoer in de spoorzones – functies die inmiddels vaak niet meer actueel zijn. Een voordeel hiervan is dat deze gebieden ruimte bieden voor ontwikkelingen.
Een voorbeeld hiervan is het voorplein van station Vlissingen, die wij vorig jaar tegen het lijf liepen op het stationscongres. Zij hebben momenteel een desolaat stationsgebied. Vroeger was er veel reuring en waren er opstelstroken voor de boot naar Zeeuws-Vlaanderen, maar deze functie vervult het niet meer dankzij de Westerscheldetunnel. Zij zitten nu met een groot verhard parkeerveld voor hun station. Vlissingen wil hier evenementen organiseren, maar daarvoor moet de ruimte eerst getransformeerd worden. Als dit lukt, wordt het een magneet voor verdere ontwikkeling. De ontwikkeling van het stationsgebied is in elk geval een samenwerking tussen de spoorpartijen en een gemeente.
Station Helmond is een voorbeeld waarbij de gebiedsontwikkeling met nieuwe woongebieden aan de overzijde van het spoor ontsloten moesten worden en het station daarin een centrale rol speelt. Bij veel gemeenten speelt de behoefte van een publieke passage van het spoor als binnenstedelijke verbinding. Gemeente Helmond nam de regie en vrijwel geheel op eigen financiering is er een nieuw magneetpunt in de stad gecreëerd, met een prettig verblijfsklimaat en aantrekkelijk voor nieuwe ontwikkelingen. Met daarin alle actuele thema’s mee-ontworpen, zoals een duurzaam energieneutraal station, een ruim fietsgebouw, vergroening en klimaatadaptatie. Je stapt in Helmond op de trein vanuit een groene, kwalitatief hoogwaardige buitenruimte”, zegt Iris.
Duurzame mobiliteit in de toekomst
“Gemeenten worstelen met de mobiliteitsprognose. Focus je op deelmobiliteit of busvervoer, dan moet je bedenken wie deelvervoer gaat uitbaten en hoe je omgaat met bus concessies in kleinere gemeenten. Je moet meenemen wat in de toekomst nodig is qua vervoer, voorzieningen én openbare ruimte”, aldus Iris. “Daarnaast moet het ontwikkelprogramma passen bij de identiteit en het karakter van de stad, om te zorgen dat het stationsgebied wordt omarmd door de inwoners. De ontwikkeling van een stationsgebied is dus écht een opmaat voor meer bedrijvigheid in het gebied. Ruimtelijk biedt het toekomstperspectief dat parkeren tegenwoordig compacter kan en bij voldoende ontwikkelpotentie geïntegreerd worden in gebouwen, in parkeerhubs of in ondergrondse parkeervoorzieningen. Die ruimte kan weer ten goede komen aan een prettige en groene openbare ruimte”.
Drie uitdagingen voor stationsgebieden
Iris: “Hoewel er bij de ontwikkeling van het stationsgebied altijd gekeken wordt naar de planologie van de omgeving, is flexibiliteit en een visie op de kansen die de plek biedt in een veranderd maatschappelijk speelveld in het ontwerp cruciaal. Het moet meegroeien met veranderende behoeften. De verwachting is namelijk dat gebruik van het openbaar vervoer in de toekomst intensiveert. Daarnaast krijgen we te maken met verstedelijking door opdruk vanuit de woningmarkt én moeten we rekening houden met CO2-uitstoot en de klimaatdoelstellingen. Deze drie uitdagingen contrasteren met elkaar, en vormen een interessant speelveld voor het ontwerpen van een stationsgebied van de toekomst. Deze uitdagingen nemen we mee in een toekomstvast, flexibel ontwerp waarbij we inspelen op het versterken van de levendigheid van de stads- en dorpskern.
Ontdek de transformatieve kracht van het vernieuwde stationsgebied
“De randstad is vol, dus je ziet steeds meer mensen naar de randen van Nederland trekken. Limburg is erg aantrekkelijk, omdat je hier een stuk goedkoper woont dan op andere plekken. De ontwikkeling van stationsgebieden is in Limburg in volle gang”. Wil jij meedenken over de uitdaging waar ze in Limburg tegenaan lopen, of wil jij gemeenten, ingenieursbureaus of beleidsadviseurs ontmoeten die iets kunnen betekenen voor jouw vraagstukken? Kom dan naar het Nationaal Stationscongres 2024. Hier vertelt Iris, samen met haar collega landschapsarchitect Rudy Brons van Movares, over de ontwikkeling van stationsgebieden. “Je raakt hier geïnspireerd en komt met de juiste mensen in gesprek voor jouw project omtrent mobiliteit”, sluit Iris af. Wil je meer weten over het programma? Vraag dan de brochure aan.
