Aanpak huiselijk geweld: leren van professionals

Door Nicole van Dartel, Wil Verhoeven en Sietske Dijkstra, eigenaar van Bureau Dijkstra, docent op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling en voormalig lector huiselijk geweld en hulpverlening in de keten aan het Expertisecentrum Veiligheid van de Avans Hogeschool, promoveerde aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar hoe slachtoffers betekenis geven aan geweld.

Het handelen van (aankomend) sociale professionals, het leren van cliënten, collega’s en de samenwerking in de keten bij de aanpak van partnergeweld en kindermishandeling is een belangrijk onderwerp van praktijkgericht onderzoek en reflectie. In dit artikel gaan we in op de bevindingen van het onderzoek naar de aanpak van huiselijk geweld dat resulteerde in de publicatie Verborgen Schatten. Wat goede professionals doen en cliënten ervaren bij de aanpak van geweld.

Verborgen schatten

Aanleiding voor dit verkennende onderzoek is de opvatting dat praktijkexperts over een schat aan ervaringskennis beschikken die zelden is opgediept en nader onderzocht. We noemen dit niet alleen een schat, maar ook een verborgen schat, omdat het handelen van deze praktijkexperts deels gebaseerd is op soms onbewust, moeilijk onder woorden te brengen en persoonsgebonden kennis en daardoor niet gemakkelijk waarneembaar.

We can know more than we can tell

De verstrekkende betekenis van deze uitspraak is onvoldoende onderkend: veel wetenschappelijke kennis wordt juist buiten de handelingscontext van de praktijkwerker ontwikkeld. Het nadrukkelijk betrekken van de kennis die uit de ervaring voortvloeit, is des te belangrijker omdat blijkt dat naast een krachtige, op veiligheid gerichte benadering bij huiselijk geweld vooral een werkrelatie met gezinnen en paren telt en omdat er zo veel te leren valt van gevallen.

Wat is huiselijk geweld?

Onder huiselijk geweld verstaan we verschillende vormen van relationeel geweld in huiselijke kring, zoals partnergeweld, kindermishandeling, oudermishandeling. Ouderenmishandeling en eergerelateerd geweld kunnen daaraan raken, maar doen zich ook buiten de huiselijke sfeer voor. Volgens recent onderzoek hebben in Nederland jaarlijks naar schatting tussen de 200 duizend en 230 duizend personen te maken met ernstig of herhaald huiselijk geweld. In meer dan helft van de gevallen gaat het om partner- of ex-partnergeweld. In ruim een kwart van de gevallen zijn kinderen getuige van dit geweld of zijn zij zelf direct slachtoffer van het geweld. Het geweld hangt vaak samen met psychische problemen, opvoedingsproblemen, intergenerationele overdracht van geweld, werkloosheid, armoede, spanningen in de partnerrelatie. Bovendien heeft het geweld impact op meerdere terreinen. Het kan leiden tot een vergroot isolement van het gezin of tot ontwikkelingsproblemen bij kinderen.

Complex verschijnsel

Huiselijk geweld is een complex verschijnsel. Het vraagt praktijkwerkers om snel te kunnen schakelen, signaleren, buiten de kaders durven uitproberen en kordaat en zorgvuldig te reageren in crisissituaties. Dit doen zij in een veld met meerdere spelers, die elk vanuit hun discipline een bijdrage leveren in de aanpak van geweld. Het zijn professionals van verschillende hulpverleningsinstellingen, zoals vrouwenopvang, jeugdzorg, verslavingszorg, maar ook van andere sectoren, zoals politie, openbaar ministerie en onderwijs. Deze samenwerking vereist een geïntegreerde aanpak en afstemming die er door de toename van regels, protocollen, financieringsstromen en bureaucratie niet eenvoudiger op is geworden. Niet alleen de geweldsproblematiek is complex, ook de aanpak van geweld is complex.

Goed werk, complexe zaken

In het onderzoek ligt ingewikkelde casuïstiek van cliënten en het handelen van professionals uit diverse disciplines onder het vergrootglas. Het gaat hier om partnergeweld, ouderschap en contact met de kinderen na geweld, vechtscheiding, chronisch seksueel misbruik, aangifte bij de politie, gedwongen uithuwelijking en schoolverzuim en om de behandeling bij complexe trauma’s. Juist de complexiteit is een goede toetssteen voor de kwaliteit van het handelen van professionals. Maar de tegenkant van versnippering en falen komt eveneens scherp aan het licht. Elke discipline werkt vaak binnen eigen beleidskaders, volgens eigen protocollen en professionals hebben beperkte tijd tot hun beschikking en veelal een hoge caseload. In de ketenaanpak zijn nog veel belemmeringen te bespeuren die kennisontwikkeling van praktijkwerkers bemoeilijken.

Vertaling naar praktijk

Zoals aangegeven is Verborgen schatten een verkennende studie naar de kennis die praktijkexperts hebben verworven en wat zij belangrijk achten bij de sociale professional op de huidige en toekomstige werkvloer. Kennis en ervaring leiden tot kennisontwikkeling als er ruimte is voor reflectie, dialoog, interactie met betrokkenen. Ontwikkeling van kennis in de praktijk vereist dus dat binnen en tussen organisaties aan een aantal voorwaarden wordt voldaan om goed samen te kunnen werken. De studie naar de kennis van praktijkexperts en de actieve, steeds weer benodigde integratie van de benaderingen in de masterclass KOSHI geven richting aan wat van belang is voor het opleiden van (aankomende) sociale professionals. Een vertaling van deze inzichten naar de beroepsopleidingen is nog een belangrijke uitdaging: hoe kunnen studenten tot vakinhoudelijke en reflective practitioner worden opgeleid? Het leerproces van professionals op de werkvloer heeft eveneens visie, sturing en borging nodig, bij de instellingen en de leiding. Helder moet zijn dat ervaring op zichzelf niet louter een schat is; ze kan immers ook leiden tot verstarde gewoontes, en contraproductief zijn in de aanpak van geweld of onvermogen in het omgaan met complexe gevallen. Er zijn steeds nieuwe impulsen nodig om blijvend te leren en tot ontwikkeling en vernieuwing te komen. Kennisontwikkeling vindt plaats in de toepassing zelf en de reflectie daarop. In de beroepspraktijk en de beroepsopleidingen betekent dat het steeds weer toe-eigenen en integreren van grote professionele en persoonlijke waarde is.

Meer weten?
Op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling leert u hoe u samen met uw partners komt tot een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in uw gemeente?

Bron: www.sietske-dijkstra.nl