Actuele ontwikkelingen rond de aanpak van veelplegers

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van de aanpak van veelplegers? En wat betekent dit voor u en uw organisatie? Aan het woord zijn een aantal experts die zich richten op de aanpak van veelplegers.

Doortastend en confronterend

“Er is schreeuwende behoefte aan professionele, effectieve en doortastende uitvoerders die knopen durven doorhakken. Deze jongerenwerkers nieuwe stijl moeten de onderklasse van jongeren in kaart brengen. Haal criminele jongemannen  zonder werk uit de ‘comfort zone’ van een uitkering. Bied ze structuur en toezicht in een werk- of leertraject. Haal ze van straat, met korting op de uitkering of het uitzitten van de opgelegde straf als stok achter de deur. Wat ik hoopvol vind van de Amsterdamse Aanpak van de Top-600 is dat een aantal jongeren dagbesteding krijgt onder leiding van oud-mariniers – die zijn niet bang voor geweld en zorgen ervoor dat de jongeren op tijd komen, gezag aanvaarden en samenwerken.”

Hans Werdmölder, sociaal antropoloog en criminoloog en docent op de opleiding ketenregisseur risicojeugd, promoveerde op een longitudinaal onderzoek onder criminele Marokkaanse jongeren aan de Vrije Universiteit Amsterdam en schreef het boek Marokkaanse lieverdjes

Effectiever samenwerken in de justitiële keten

“De komende jaren zullen in het teken staan van 3 onderling verbonden thema’s: zuinig op de beschikbare middelen, focus en inzet die past bij de problematiek. Dit legt een zware opdracht neer bij de gehele keten. De samenwerking moet efficiënter en effectiever worden. Het aanbod van Reclassering Nederland sluit hier op aan met haar de laatste jaren zorgvuldig ontwikkelde methodiek. Kernwoorden hierin zijn: “what works,” een middel is niet te licht of te zwaar, en “desistance,” momentum creëren en gebruiken. Sleutel tot succes ligt bij de zelfbewuste en zelfstandige professional, die weet wat hij/zij zelf kan en welke middelen beschikbaar zijn.”

Remco Weijburg, beleidsadviseur bij Reclassering Nederland regio Amsterdam, docent op de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden en lid van de expertgroep privacy wet- en regelgeving van de Amsterdamse Top600 aanpak van zeer actieve veelplegers

Resultaatgerichte aanpak van problematische jeugdgroepen

“De aanpak van problematische (jeugd)groepen is evenals de aanpak van veelplegers een complexe veiligheidsopgave. In de achterliggende periode zijn hierin door gemeenten resultaten bereikt. Slagen we er in deze groepen effectief aan te pakken, dan slaan we een belangrijke slag bij het terugdringen van de (jeugd)criminaliteit. Immers, liefst driekwart van alle jeugdcriminaliteit in Nederland wordt gepleegd in groepsverband. En daarbij gaat het niet om de geringste criminaliteit, maar vaak juist om delicten die een grote impact hebben op de slachtoffers, zoals gewelddadige straatroof, of overvallen op winkels en woningen. Alle reden dus voor gemeenten in samenwerking met openbaar ministerie en politie om een effectieve integrale aanpak tot stand te brengen. Door de decentralisaties (o.a. jeugdzorg, WMO) krijgt de gemeente meer instrumenten en ook een andere positie. Hoe is hierbij de rolverdeling tussen de partners die samen die aanpak willen realiseren? En op welke manier wordt de uitvoering en het realiseren van de doelstelling gevolgd? Uitdagende vragen die aan de orde zijn om een succesvolle aanpak te realiseren.”

Debbie Bruijn, regiocoördinator Actieprogramma problematische jeugdgroepen bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie, ondersteunt en adviseert gemeenten bij de aanpak van problematische jeugdgroepen
Ino Kalker, bestuursondersteuner netwerken en ketensamenwerking bij de Nationale Politie eenheid Den Haag en docent Integrale Veiligheid aan de Academie Bestuurskunde, Recht en Veiligheid van de Haagse Hogeschool

Nieuwe veelplegers

Naast de traditionele vaak verslaafde veelpleger tekent zich een nieuwe dadergroep af die – hoewel niet altijd als zodanig bij instanties bekend – veelvuldig betrokken is bij crimineel gedrag. Deze dadergroep wordt ook wel ‘nieuwe veelpleger’ genoemd. Zij plegen door heel Nederland delicten in vluchtige samenwerkingsverbanden. Financieel gewin is hun belangrijkste motief en geweld wordt niet geschuwd. Een belangrijke aandachtspunt is de doorgroei van nieuwe veelplegers richting midden- en zware criminaliteit, terwijl het in beeld brengen van deze dadergroep en het voorkomen van een verdere ontwikkeling in crimineel gedrag met het oog op de toekomst belangrijke actuele vraagpunten zijn.

Tom van Ham, criminoloog en psycholoog, onderzoeker bij Bureau Beke en promovendus aan de Universiteit van Leiden, gespecialiseerd in onderzoek op het gebied van veiligheidsvraagstukken, waaronder het in beeld brengen en duiden van nieuwe verschijningsvormen van criminaliteit

Integrale aanpak van veelplegers

Ketensamenwerking tussen gemeente, politie en Openbaar Ministerie is één ding. Integrale samenwerking tussen de gemeentelijke afdelingen onderling is een ander. De transformatie in 3D (3 decentralisaties: jeugdwet, participatiewet en WMO) biedt een uitgelezen kans om integraal (nog beter) samen te werken binnen de gemeente. Eén aanspreekpunt, één regisseur klinkt als logisch en efficiënt. Maar hoe zit het dan met de wettelijke taken? Kan, mag én durft de ene ketenpartner de regiefunctie aan de andere ketenpartner te laten? Waar zit de balans tussen nog even investeren in zorg en eigen kracht versus geloofwaardig handhaven en restricties opleggen? Een spannende puzzel voor alle partners vol met financiële én politieke verantwoordelijkheden.

Bart Leijten, zelfstandig adviseur en interim-manager Zorg en Veiligheid en hoofddocent van de opleiding regisseur veelplegers

Intrinsieke motivatie tot gedragsverandering

We bevinden ons in een overgangsfase. Er is sprake van een cultuuromslag, een kantelperiode. Dit vraagt om een andere denkwijze, zowel bij professionals als bij burgers. In de jeugdzorg en het welzijn is de kanteling in volle gang. Het is een kanteling richting meer betrokkenheid en regie bij de mensen zelf en hun sociale netwerk. Binnen het veiligheidsdomein wordt de komende jaren geëxperimenteerd met deze omslag. Het is daarbij zaak om als overheid en professional niet te gaan ‘redderen’, maar de burgerkracht die aanwezig is te mobiliseren om die vervolgens in te zetten als katalysator voor verandering. Als het gaat om de aanpak van overlastgevende of criminele groepen kan veel nog onbenut potentieel, in de zin van de krachten binnen het sociale netwerk, ingezet worden. Denk aan jongeren die samen met hun netwerk perspectief verkennen (beroep of ambitie) en koppel daar de confrontatie door dit netwerkvan de gevolgen van huidig gedrag aan. Deze combinatie lijkt in een setting van een kring van zowel formeel als informeel netwerk tot een intrinsieke motivatie tot gedragsverandering te kunnen leiden. Door het sociale netwerk rondom een persoon te mobiliseren kunnen zo structurele, duurzame oplossingen worden gevonden.

Mirije Oude Lansink, antropoloog en sociaal geograaf, adviseur jeugd, veiligheid en leefbaarheid bij adviesbureau Seinpost, verrichtte onderzoek naar de oorzaken van groepsvorming en botsingen tussen jeugdgroepen en de sociale omgeving

Complexe multi problematiek

De doelgroep veelplegers  kampt met veel problemen; gebrek aan startkwalificaties, sociale vaardigheden, regulier inkomen, huisvesting, verslaving(en), soms verstandelijke beperkingen, laaggeletterdheid en digibetisme. De wereld van justitie en zorg kent botsende logica’s. Als een ex delinquent de weg terug omhoog wil maken, dan zijn er vele obstakels waarbij hulp hard nodig is. Samenwerking in de keten kan ervoor zorgen dat mensen die de weg omhoog willen maken goed verloopt. Overigens geld het tegenovergestelde ook; voor mensen die kiezen voor de criminaliteit is het nodig de keten te sluiten, zodat niet  onnodig wordt geïnvesteerd in goedbedoelde hulpverlening en pappen en nathouden.

Manal Venhorst, coördinator nazorg veelplegers bij het Veiligheidshuis Rotterdam Rijnmond, waar gemeente, Openbaar Ministerie en zorginstellingen samenwerken aan de aanpak van veelplegers

Kennis, Kunde en Commitment

Kennis en kunde zijn hard nodig voor de effectiviteit van een veelplegersaanpak. Alleen kennis over zogeheten werkzame bestanddelen is echter niets, zonder inzet en onderling commitment. Teamwork en samenspel dus, maar dan echt! Denk aan voetballteams, muziekgezelschappen of militairen die gewend zijn om samen (vanuit een collectief) een klus te klaren. Te vaak gaat de aanpak van veiligheidsprojecten en -interventies ten onder aan onvoldoende scherpte, afspraken niet nakomen, vermijden van gezichtsverlies, defensieve reacties, terugvallen op eigen routines en ‘eilandjes’ en onvoldoende in staat zijn om te zien wat de andere partners voor jou kunnen betekenen en jij voor hen.

Eric Bervoets, criminoloog en bestuurskundig onderzoeker, schreef het boek Frontlijnwerkers in de veiligheidszorg, over de dilemma’s waar veiligheidsprofessionals in de frontlinie mee worstelen

Arie van Ingen, zelfstandig organisatiecoach en voormalig marinier, ondersteunt, adviseert en inspireert veiligheidspartners bij het versnellen van resultaten in veiligheidsnetwerken