Bescherm personen met verward gedrag tegen zichzelf

Met enige regelmaat lezen we in het nieuws over dodelijk politiegeweld. 80% van de slachtoffers van dit geweld zijn mensen die verward gedrag vertonen. Zij zijn vaak al eerder met de politie en/of de hulpverlening in aanraking geweest. Blijkbaar heeft dat contact niet voldoende opgeleverd om te voorkomen dat deze mensen in dit soort situaties terechtkomen. Om dit percentage slachtoffers verder terug te dringen, moeten we als samenleving actie ondernemen. Het is namelijk onze maatschappelijke plicht om personen met verward gedrag tegen zichzelf te beschermen en daarmee ook hun omgeving.

Onderzoek ‘fatale politie-incidenten’

Bureau Beke heeft in opdracht van de Nationale Politie en de Rijksrecherche onderzoek gedaan naar de dodelijke slachtoffers van politiegeweld. Qua aantal hebben we het dan over 50 onderzochte zaken in de periode 2016 – 2020. Uit de bestudeerde dossiers blijkt dat veel slachtoffers in aanloop naar het fatale moment al vaker in contact kwamen met de politie. Negen van de tien blijken in de drie jaar ervoor als slachtoffer of dader in de politiesystemen te staan, gemiddeld gaat het om 12,7 incidenten.

Signalen serieus nemen

Jaarlijks overlijden er ongeveer tien mensen binnen de context van een optreden door de politie. In meer dan 60% van die gevallen is er een directe link te leggen met verward gedrag. In de zeven maanden voor hun dood is er vaak een piek te zien in meldingen bij de politie. De onderzoekers raden daarom ook hulpverleners aan extra aandacht te schenken aan deze escalatieperiode. “Ze komen in die periode veel vaker in aanraking met politie, wegens vernielingen, conflicten, ruzies op straat. Je ziet dat er iets aan het ontstaan is.“. Dat vraagt van de hulpverlening om zo snel mogelijk multidisciplinair op te trekken en samen te bepalen hoe escalatie voorkomen kan worden.

uit Fatale Politie-incidenten (Bureau Beke 2022)

Slachtoffers vaak jonge mannen

Het onderzoek laat zien dat de meerderheid van de mensen die om het leven komen in de context van politieoptreden betrekkelijk jonge mannen zijn, veelal met een lage sociaaleconomische status. In meerderheid gaat het om kwetsbare personen: vier op de vijf vertonen kenmerken van verward gedrag tijdens het politievoorval. Controle Alt Delete ziet vergelijkbare patronen op basis van mediaberichten. Zij becijferen in 2019 dat in meer dan de helft van de fatale politie-incidenten sprake zou zijn van personen met verward gedrag. In een derde van de gevallen was de politie hiervan op de hoogte voordat ze bij de persoon aankwamen.

Multiproblematiek is kenmerkend

Uit analyse blijkt dat er bij 41 van de 50 slachtoffers (82 procent) sprake is van multiproblematiek. Deze slachtoffers hebben meer dan één achterliggend probleem. Ze worden in de politiedossiers voornamelijk beschreven als agressief, overlastgevend, dreigend en snel geagiteerd. Ook wordt het plegen van huiselijk geweld een enkele keer genoemd. 88% komt voor in eerdere politieregistraties.

Politieregistraties van verward gedrag

Sinds 2011 wordt ‘overlast door een verward persoon’ door de politie genoteerd onder de code E33. De politie heeft bewust gekozen voor de term ‘verward persoon’ om geen diagnostiek te hoeven plegen. De criteria voor een E33-melding zijn ruim en de toekenning gebeurt ad-hoc. Het aantal E33-meldingen is al jaren aan het stijgen en sinds 2012 zijn ze zelfs verdubbeld.

Kwetsbare verwarde mensen

De slachtoffers van fatale politie-incidenten zijn uiterst kwetsbare mensen. Veel van hen lukt het niet om mee te draaien in de maatschappij. Een schrijnend aantal slachtoffers valt uit door ernstig middelenmisbruik, psychische, woon- en relatie-, gedrags- en/of financiële problematiek. Kenmerkend zijn mentale onrust, lastigvallen van andere personen, zorgen voor overlast in zorginstellingen, zorgen voor onrust op straat en overmatig middelengebruik. Meer dan de helft van de slachtoffers (58 procent) heeft eerder contact gehad met hulpverlening.

Eerder samen optrekken

De belangrijkste conclusies:

• schakel als politie de hulpverlening zo snel mogelijk in;
• zorg dat de politie vanuit de hulpverlening weet dat er sprake is van verward gedrag;
• hou samen de politie-mutaties in de gaten, een toenemend aantal is een indicator voor escalatie;
• schaal de zorg op als er sprake lijkt te zijn van escalatie;
• weeg af of bij politie-inzet de mogelijke inzet van geweld gewenst is, ook in kritieke situaties.

Er zijn gelukkig al mooie voorbeelden beschikbaar, zoals de street-triage aanpak in Twente. Daar wordt samen ingegrepen als het mis dreigt te gaan. Als we dat nog eerder in het traject voor elkaar krijgen, zijn we de escalaties wellicht voor. Het is immers onze maatschappelijke plicht om personen met verward gedrag tegen zichzelf te beschermen en daarmee ook hun omgeving.

Wil je ook samen met vakgenoten werken aan de juiste opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag?

De opleiding Sluitende aanpak personen met verward gedrag geeft antwoord op veel van de vragen rond dit complexe vraagstuk.

Ook kun je hierover met vakgenoten en professionals van gedachten wisselen.

5 dagen – start 31 mei – 5e editie

Download Brochure