Beveiligen? Geen uniform maar mindset!

Hoe meer dikke muren, camera’s en bewakers, hoe veiliger we denken dat het is. We denken nog traditioneel waar het security betreft en dan hebben we het vaak over diefstal en inbraak. Het doel is om proactief potentiële dreigingen te signaleren. Daarbij is de alerte mens in zijn omgeving de beste beveiliger die er is.

Mark van den Wijngaard, manager bij Securitas, docent op de opleiding Veiligheidscoördinator in het onderwijs en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme.

Mark van den Wijngaard is veiligheidsspecialist bij Securitas. Met zijn achtergrond bij defensie is hij geschrokken van de manier waarop organisaties veiligheidsconcepten en -strategieën ontwikkelen en uitvoeren. ‘Om een organisatie te beveiligen is het verstandig om antwoorden te vinden op drie vragen. Wat wil ik beveiligen? Wie zijn onze tegenstanders? Hoe gaan ze te werk? Van buiten naar binnen in plaats van andersom.’

Veiligheidswetgeving in het onderwijs is volgens Van den Wijngaard vooral gericht op safety- en arbo issues. Hoe te handelen bij een brand bijvoorbeeld? En hoewel er in het middelbaar onderwijs aandacht is voor sociale veiligheid waaronder agressie en pesten, is er in de hele sector nauwelijks oog voor actuele securityrisico’s en het opzettelijk onwettig handelen van mensen.

Radicalisering en polarisatie

Actuele veiligheidsthema’s zoals cybercriminaliteit, economische spionage, identiteitsfraude, radicalisering, polarisatie, extreem schoolgeweld, diefstal van intellectueel eigendom en examenfraude zijn onderwerpen die ook spelen in onderwijsinstellingen: ‘Wetgeving hoe hiermee om te gaan, is er echter nauwelijks. De verantwoordelijkheid ligt bij de scholen zelf.’

Volgens de veiligheidsspecialist is het tijd om de ogen te openen. ‘Statistisch gezien is de kans dat een school te maken krijgt met extreem schoolgeweld groter dan dat er een brand uitbreekt’, zegt hij. ‘Het fenomeen school shooting is overgewaaid uit Amerika. Er zijn al incidenten geweest in Denemarken, in Duitsland en onlangs in Frankrijk in het Zuid-Franse Grasse waarbij acht mensen gewond raakten. Ook in Nederland zijn via social media extreme acties aangekondigd en gedeeld.’

Adequaat reageren

Als zich in Nederland een extreem geweldsincident op een school voordoet weet bijna geen enkele school- instelling daar adequaat op te reageren, vreest Mark van den Wijngaard. “Bij een brand of ongeluk zetten we de ontruimingsinstallatie aan en gaan we met z’n allen naar buiten. Maar als iemand zoveel mogelijk slachtoffers wil maken met een slag-, stoot-, steek- of vuurwapen dan is dat het laatste wat je moet doen. In dat geval zal er op eigen inzicht gevlucht moeten worden of in het ergste geval jezelf opsluiten (lockdown).’

Hoewel in het buitenland lockdown procedures zijn doorgevoerd, is dat in Nederland niet het geval. Een gemiste kans, vindt Mark van den Wijngaard. Zeker omdat de procedure nodig is als de politie in het kader van de AMOK-procedure de taak heeft een gewapend persoon zo snel mogelijk uit te schakelen. Op zo’n moment mag niemand in de weg lopen.’

Inbreuk op imago

Volgens Mark van den Wijngaard is het imago een van de problemen waar scholen tegenaan lopen als het gaat om investeren in beveiligingsmaatregelen. ‘Scholen worden vaak gedwongen commerciële keuzes te maken ten koste van de veiligheid. Dat houdt in dat ze inzetten op een open omgeving met zo min mogelijk beveiligingsmaatregelen. Het resultaat is dat instellingen soms zo open zijn dat toegangscontrole ontbreekt, er weinig toezicht is en medewerkers en studenten niet zijn voorbereid op incidenten.’

Onzichtbare maatregelen

Toch is het mogelijk zelfs in het spanningsveld tussen open en veilig effectief te beveiligen. Door te investeren in onzichtbare maatregelen. Van den Wijngaard: ‘De sector kan zich wapenen door beter samen te werken: intern, met ketenpartners en veiligheidsdiensten. Door een sterke informatiepositie te creëren en te investeren in sociale controle. Onderwijsinstellingen moeten minder denken in risico’s, maar acteren op dreiging en afwijkende signalen monitoren die verwijzen naar een mogelijke dreiging.’

Pathway to violence

Sociale controle op scholen is volgens Mark van den Wijngaard belangrijker dan ooit. ‘Door te letten op afwijkend gedrag, kun je incidenten voorkomen. Jongeren in de puberleeftijd zijn beïnvloedbaar, het is een belangrijke doelgroep voor bewegingen als IS. Daarnaast zijn jongeren gevoelig voor pesten en uitsluiting. Het zou goed zijn als onderwijsinstellingen zich verdiepen in the pathway to violence. Oftewel: welk traject legt iemand af voordat hij geweld toepast? Alles begint bij gedrag.’ Naast het signaleren van afwijkend gedrag is het belangrijk om ICT-afdelingen te betrekken en te monitoren welke websites worden bezocht door studenten. Zijn dat extremistische of radicale sites dan zijn dat signalen waar je wat mee kunt als school.

Meld- en informatiestructuur

Om afwijkend gedrag succesvol vast te leggen moet vooraf een meld- en informatiestructuur worden ingericht, zodat een afwijkende situatie makkelijk kan worden gemeld en opgevolgd. Dit stelt de organisatie bovendien in staat om data te verzamelen waaruit patronen en afwijkingen zijn af te leiden. Communicatiemiddelen zoals apps kunnen helpen afwijkend gedrag vast te leggen. Volgens Mark van den Wijngaard is het goed om te beseffen dat álle lagen van de organisatie, van schoonmaker, directie tot docent bij de veiligheid op school worden betrokken. Want hoewel securitybeleid op het hoogste niveau moet worden besproken, is de inzet van medewerkers ontzettend belangrijk

Ogen en oren koppelen

‘Er zijn docenten die zeggen: ‘Ik ben docent en niet verantwoordelijk voor beveiliging.’ Maar dat is niet meer hoe de wereld in elkaar steekt. Uiteindelijk heeft iedereen die afwijkend gedrag signaleert de verantwoordelijkheid daar iets mee te doen. Een sterke informatiepositie krijg je alleen door alle ogen en oren aan elkaar te koppelen.’

Meer weten?

Op de opleiding Veiligheidscoördinator in het onderwijs leert u hoe u onveilige situaties in uw onderwijsinstelling voorkomt of beperkt.

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u komt tot een integrale aanpak van (ideologische) radicaliserende groeperingen.

Bron: Schooldomein