Bevoegdheid tot verwijderen omgekeerde vlaggen

Door prof. mr. J.G. Brouwer, hoogleraar Algemene rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen, directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid en prof. mr. A.E. Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam

Onlangs kondigde de provincie Fryslân vanaf maandag 12 september omgekeerde vlaggen en andere protestuitingen op grond in eigendom van de provincie weg te halen. Andere provincies gingen Fryslân voor.

De verantwoordelijke Friese gedeputeerde geeft hiervoor twee redenen. Ten eerste mogen boeren geen vlaggen aan eigendommen van de provincie bevestigen. En ten tweede is boeren ruimschoots de tijd gegund om te protesteren. De boodschap is echter nu wel duidelijk en er zijn mensen die zich gekwetst voelen door de vlag op de kop. Daaraan wil de provincie tegemoet komen.

Op grond waarvan mogen boeren of andere burgers geen vlaggen ophangen op eigendommen van de provincie? En is het de overheid toegelaten de inhoud van de boodschap als reden voor verwijdering te hanteren?

De gedraging van de boeren valt niet te kwalificeren als straatschenderij zoals strafbaar gesteld in artikel 424 Wetboek van strafrecht: het op of aan de openbare weg of op enige voor het publiek toegankelijke plaats tegen personen of goederen enige baldadigheid plegen waardoor gevaar of nadeel kan worden teweeggebracht. De vlaggen zijn zodanig opgehangen dat hiervan geen sprake is.

Ook in de provinciale verordening van Friesland valt geen enkel aanknopingspunt te vinden voor strafbaar gedrag. Wel in gemeentelijke verordeningen. Hierin staat bijvoorbeeld een bepaling die het verbiedt om zonder vergunning voorwerpen te plaatsen op, aan of boven de weg in strijd met de publieke functie van de weg. Misschien doelde de gedeputeerde hierop.

Die verordening maakt echter een uitzondering voor voorwerpen of stoffen waarop gedachten of gevoelens worden geopenbaard. En dat is zeker het geval met de protestvlaggen. De overheid gaat niet over de vrijheid van meningsuiting, althans niet als het over de inhoud van de boodschap gaat.

In sommige gemeenten zondert de verordening vlaggen overigens expliciet uit van de vergunningsplicht, althans indien zij geen gevaar of hinder opleveren voor personen of goederen.  

Gemeentelijke verordeningen bevatten ook een bepaling die het verbiedt om zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende op een openbare plaats of dat gedeelte van een onroerende zaak dat vanaf die plaats zichtbaar is een ‘aanduiding’ aan te aanbrengen. Gesteld dat vlaggen onder dit verbod vallen, dan zou de gedraging van de boeren inderdaad niet mogen, ervan uitgaande dat de provincie Friesland bij een eventueel verzoek weigert toestemming te verlenen.

Kortom, de provincie kan als eigenaar van de grond in beginsel de vlaggen van haar grondgebied doen verwijderen. Maar anders dan de boeren is de overheid ook in haar hoedanigheid van eigenaar volledig gebonden aan de grondrechten. Zij mag bijvoorbeeld niet bepalen welke vorm van meningsuiting wel of niet is toegelaten. Een dergelijke vorm van verboden censuur lijkt nu wel plaats te vinden omdat de gedeputeerde uitdrukkelijk zegt dat de vlaggen weg moeten omdat anderen zich gekwetst voelen.

Het is niet aan de overheid zich op die manier met de inhoud van de uit te dragen boodschap te bemoeien. Sterker nog: uit de jurisprudentie van het Mensenrechtenhof in Straatsburg inzake artikel 10 Europees Verdrag voor de bescherming van de Rechten van de Mens volgt juist dat uitingen binnen grenzen mogen beledigen, choqueren en onrust zaaien.  ‘Such are the demands of pluralism , tolerance and broadmindedness without which there is no democratic society.’ De provocaties van de boeren door middel van het ophangen van een omgekeerde vlag blijven ver binnen die gestelde grenzen.

Meer weten?

Tijdens de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leer je van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor jouw uitvoeringspraktijk.
Tijdens de opleiding Beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid leer je een lokaal integraal veiligheidsbeleid opstellen voor jouw gemeente.
Tijdens de jaaropleiding Regie in besturen van veiligheid leer je succesvol regievoeren op veiligheidsvraagstukken in een politiek-bestuurlijke omgeving.
Tijdens de cursus Aanpak complexe woonoverlast leer je woongenot terugbrengen en werk je aan een duurzame oplossing voor de overlastgever.
Tijdens de cursus Open bronnenonderzoek leer je alle facetten van open bronnenonderzoek; van onderzoeksvraag tot rapportage.
Tijdens de masterclasstour Openbare Orde en Veiligheid bouw je je eigen programma door te kiezen uit 10 OOV-thema’s die passen bij jouw actuele vraagstukken.
Tijdens de opleiding Aanpak van jeugdcriminaliteit en jeugdgroepen leer je om met ketenpartners tot een preventieve integrale aanpak te komen.
Tijdens de opleiding Gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid leer je kwetsbare gebieden transformeren naar een veilige en leefbare omgeving.
Tijdens de opleiding Integriteitscoordinator in het publieke domein leer je hoe jouw organisatie voldoet aan de wettelijke en basisnormen integriteit waaraan alle overheidsinstanties zich moeten houden.
Borg de sociale veiligheid binnen jouw organisatie en leer met de cursus Vertrouwenspersoon voor overheid en bedrijfsleven het juiste advies geven en optimale ondersteuning bieden
Tijdens de cursus Waarheidsvinding leer je de goede vragen stellen en de juiste antwoorden krijgen.
Tijdens de opleiding bibob coördinator leer je hoe je de wet Bibob toepast in jouw gemeente.
Tijdens de jaaropleiding Integrale aanpak van ondermijning leer je hoe je verantwoording aflegt over de aanpak van ondermijning in jouw regio.
Tijdens de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leer je hoe je voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding Inzicht in de Criminologie leer je wat de verschijningsvormen, oorzaken en gevolgen zijn van criminaliteit en hoe je deze waar mogelijk voorkomt en waar nodig aanpakt.
Tijdens de opleiding sluitende aanpak personen met verward gedrag leer je hoe je de opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag organiseert in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden leer je hoe je komt tot een sluitende aanpak van ex-gedetineerden in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding Wijk- en gebiedsmanager wordt aan de hand van zowel theorie als praktijkvoorbeelden uiteengezet hoe een strategie die zich richt op gedragsverandering richting verduurzaming niet los gezien kan worden van een participatiestrategie gericht op de wijk.
Ondermijning is niet alleen een veiligheidsprobleem maar ook een sociaal maatschappelijk probleem. Alle antwoorden en actualiteiten tijdens het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit.