SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
We worden met regelmaat opgeschrikt door constructief falen bij een gebouw of een gebouwd complex. Gelukkig zijn er niet vaak slachtoffers te betreuren, maar dat is meer geluk dan wijsheid.
De instorting van de in aanbouw zijnde parkeergarage in Eindhoven heeft grote gevolgen gehad voor de toepassing van een bepaald vloertype, de breedplaatvloer die met zelf-verdichtend beton wordt gemaakt. De instorting vond plaats in mei 2017 en nu worden nog steeds reeds bestaande gebouwen gecontroleerd en versterkt als het volgens de daarna ontwikkelende reken-technische controles noodzakelijk blijkt te zijn.
Onlangs gebeurde het onverwachte in het AZ stadion in Alkmaar. Een gedeelte van het stadiondak stortte in bij een relatief hoge windbelasting. In eerste instantie worden door de media reacties gevraagd aan de betrokkenen en in hun commentaar hoor je direct een aantal zaken die tijdens de bouw niet volgens de normale procedures zijn verlopen. Veel betrokkenen spreken daar hun frustraties over uit. De betrokkenen verkleinen hun rol in de nieuwbouw en leggen snel de verantwoording bij 1 van de andere partijen. Opmerkingen die we aan kunnen halen: “De opdrachtgever wilde te goedkoop bouwen”. “De hoofdconstructeur had een beperkte opdracht”. “De detaillering was de taak van de staalbouwer”. “We moesten op het randje van de mogelijkheden ontwerpen”. “De hoofdconstructeur heeft aangegeven met welke belastingen we moesten rekenen”.
Deze opmerkingen geven direct al aan dat de verantwoordelijkheid voor de hoofddraagconstructie is verdeeld over meerdere partijen. Het is daarom heel complex om uit te zoeken wie de calamiteit heeft veroorzaakt. Nog belangrijker is de vraag hoe het voorkomen had kunnen worden.
Veel antwoorden zijn gegeven in het rapport van de raad voor de veiligheid, die het voorval heeft onderzocht. Vervolgens geeft het rapport van RHDHV, in opdracht van AZ, een gedetailleerde beschrijving van het bezwijkmechanisme. Een verkeerd gedetailleerde verbinding tussen de kolom en de dakliggers, dit is overigens de belangrijkste verbinding in het gehele complex, is verkeerd ontworpen met de verkeerde uitgangspunten van de windbelasting en is vervolgens met lichtere lassen uitgevoerd dan de berekening aangeven. Kortom op alle fronten tekortkomingen in het ontwerp en de uitvoering. De controle maatregelen tijdens de bouw hebben vervolgens ook gefaald.
Naast de conclusies van de onderzoekers zijn er nog meerdere opmerkingen te maken over de gang van zaken. De KNVB stelt veiligheidseisen aan stadions en organisaties van clubs die voetballen in de betaald voetbalcompetities: ze krijgen pas een licentie als de veiligheidsverklaring is ingevuld en ondertekend. De KNVB vereist van de club en de gemeente dat het stadion waarin men speelt een periodieke veiligheidscontrole onder gaat. In dat geval gaat het onder andere over brandveiligheid, publieksveiligheid, veiligheid van vluchtwegen, constructieve veiligheid, controle van de medische hulpverlening (zoals EHBO-ruimten en de opstelplaats van de ambulance) en eisen ten aanzien van het ontruimingsplan en operationele oefeningen.
De eisen en normen (volgens bouwbesluit) ten aan zien van constructieve veiligheid die aan de veiligheidsverklaring ten grondslag liggen sluiten niet aan bij de praktijk. De gebruiksfunctie van een voetbalstadion wijkt af van andere bouwwerken die onder het Bouwbesluit vallen, zoals kantoren en ziekenhuizen. Omdat de voorschriften uit het Bouwbesluit zo breed zijn, is specifieke expertise vereist om te controleren of een stadion aan de gebruikseisen voldoet.
Het is goed om eens naar de aanpak in het Verenigd Koninkrijk te kijken.
In het Verenigd Koninkrijk is de ‘Guide to Safety at Sports Grounds’ van toepassing (de Green Guide). Daarin staan wél specifieke regels voor voetbal- en andere sportstadions, onder meer over dakconstructies, tribunes en vluchtroutes.
In 2016 concludeerde het auditteam Voetbal en Veiligheid van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat stadions soms gecontroleerd worden door mensen die onvoldoende verstand hebben van voetbalstadions. Het is helaas deze conclusie die bij uitstek van toepassing is op de gang van zaken in Nederland. In het bouwbesluit wordt niet aangegeven welke vakkennis de controleur constructieve veiligheid zou moeten hebben. Daarnaast wordt het vak construeren door opdrachtgevers en bouwmanagers niet op waarde beoordeeld, maar vaak als een bijzaak opgepakt. Waarschijnlijk met het idee dat constructies voldoende reserve capaciteit hebben. In de Engelse Green Guide is aangegeven dat de controle dient te worden uitgevoerd door een Chartered Engineer. In Nederland is er door de branche een constructeurs-register ingesteld, de in het register opgenomen Register Ontwerpers zijn in staat om een veiligheidscontrole op oordeelkundige wijze uit te voeren. In het geval Alkmaar zou zo’n controleur zeker de vinger op de zwakke plek hebben gelegd.
Het audit team Voetbal en Veiligheid zou regels moeten opstellen waarin wordt aangegeven welke normen en eisen aan de controle dienen te worden gesteld en welke vakkennis en opleiding de controleurs moeten bezitten die verantwoordelijk voor de controle moeten zijn.
De Nederlandse constructeurs zouden ook een voorbeeld kunnen nemen aan hun Engelse collega’s, in het Verenigd Koninkrijk zijn speciale seminars voor Stadium Design, hier wordt veel aandacht besteed en discussie gevoerd over de constructieve veiligheid. Voor een gebouw met een publieksfunctie en de dynamische belastingen veroorzaakt door de mensenmassa is een regelmatige update van de state of the art geen overbodige luxe.
Geschreven door Jan van der Windt, Constructeur, Register Ontwerper
Meer weten?
In de opleiding Veiligheid van gebouwen leer je op de juiste manier te handelen zonder zelf expert te zijn. Je leert wat de risico’s van o.a. bouwkundige- installatietechnische aspecten, asbest en legionella zijn en wanneer je hierop moet anticiperen.
