De aanpak van jihadisme en radicalisering

Door Mirije Oude Lansink, adviseur jeugd, veiligheid en leefbaarheid bij adviesbureau Seinpost en docent op de opleiding ketenregisseur risicojeugd, heeft ruime ervaring met het gebruiken van de kracht van families en sociale netwerken als het gaat om jeugdzorg, welzijn en veiligheid.

De-radicalisering en preventief optreden

Positieve betrokkenheid van familie of andere direct betrokkenen is een kritische succesfactor voor het slagen van de-radicalisering en preventief optreden, zo blijkt in landen om ons heen. Een repressieve aanpak kan juist zorgen voor een verharding van de ideologie bij jongeren. Daarnaast worden families argwanend richting autoriteiten uit angst voor repressieve maatregelen. Eerste berichten dat ouders zelf op riskante wijze hun kinderen proberen terug te halen zijn recent verschenen. Het is naast repressie dus van belang te werken aan vertrouwen en preventie. Het ondersteunen van families wordt, als het gaat om radicalisering, in Nederland nog weinig toegepast. Terwijl het een manier kan zijn om het probleem bij de kern op te lossen.

Terugkeerders

Nederland, evenals andere Europese landen, wordt al ruim een jaar geconfronteerd met jihadistische strijders die vrijwillig naar Syrië vertrekken, zogenoemde foreign fighters. Dit is geen nieuw verschijnsel; eerdere trekpleisters waren Bosnië, Irak en Afghanistan. Maar het aantal personen dat naar Syrië is afgereisd, is dat wel. Voor veel mensen is dit fenomeen wellicht een ver-van m’n- bed-show, ze vechten immers dáár en niet hier. Maar ‘terugkeerders’ nemen wel problemen mee naar huis. Het is zeer waarschijnlijk dat ze terugkeren met een psychologisch trauma, vergelijkbaar met het post-traumatische stress-syndroom van oorlogsveteranen, waarvoor ze psychologische begeleiding en resocialisatie behoeven. De grootste veiligheidszorg is echter dat terugkeerders hun ervaring in de gewapende strijd binnen aan Al Qaida gelieerde groepen, zoals Islamitische Staat in Syrië en de Levant (ISIS) en Jabhat al Nusra, in hun Europese thuisland zullen inzetten. In veel Europese landen is daarom gekozen voor repressieve maatregelen, zoals vervolging en het vooraf afnemen van het paspoort. Ook zijn er voorstellen gedaan om jongens bij terugkomst het staatsburgerschap te ontnemen.

Sociaal netwerk

De inzet van het sociale netwerk kan helpend zijn op meerdere momenten, maar vooral voordat jongeren vertrekken en bij terugkeer in de maatschappij. Vooraf kunnen signalen worden opgevangen door mensen uit de omgeving waarmee met de jongeren het gesprek kan worden aangegaan. Immers, hoe eerder in het proces, hoe groter de kans op tegengaan van radicalisering. Uit onderzoek naar de-radicalisering blijkt dat het belangrijk is jongeren serieus te nemen en als persoon te respecteren, in plaats van de tegenaanval in te zetten. Dit laatste kan zelfs een averechts effect hebben op de jongeren omdat ze zich dan meer kunnen gaan afzonderen. De vader van Amir uit het citaat wist niets van Amirs radicale gedachten. Het was een schok dat Amir werd opgepakt. Maar daardoor konden de ouders wel wat doen. Zijn vader: “Wij weten precies hoe we met Amir moeten omgaan. Door hem streng te behandelen, zou hij alleen maar verder weg glippen, dus behandelen we hem met begrip en liefde.”

Een positieve, gecontroleerde omgeving is zowel vooraf, als bij terugkeer belangrijk, zo vertelt ook een onderzoeker van het Hayat programma. Hayat is een Duits programma voor terugkeerders waarbij de familie de jongere op een positieve manier ondersteunt. Dit programma heeft ervoor gezorgd dat meerdere jongeren hun radicaliseringproces vertraagden, niet afreisden en werk of studie weer oppakten. Waarom is het ondersteunen van direct betrokkenen zo belangrijk?

– Direct betrokkenen hebben vaak meer invloed op een jongere dan mensen die verder af staan, zoals professionals.
– Families hebben veelal nog contact met hun kind of familielid in Syrië. Als professionals in staat zijn de band met de familie aan te houden, zal het na terugkomst makkelijker zijn contact te leggen met de betrokkene.
– Leden uit het gezinssysteem, zoals broertjes, zusjes, neefjes en nichtjes, van degenen die naar Syrië zijn afgereisd, vormen een risicogroep. Ondersteuning van het systeem maakt het mogelijk om eventuele radicalisering van andere familieleden vroegtijdig tegen te gaan.
– Een naar Syrië vertrokken familielid brengt veel zorg en verdriet met zich mee. Veel families zijn gebaat bij psychologische hulpverlening.
– Maar vooral: de mensen om de jongeren heen willen dat het goed gaat met deze jongeren. Veel ouders keuren het radicale gedachtegoed van hun kinderen af. Ervaring leert dat ze daarom mee willen denken over de toekomst van de jongeren.

 

Meer weten?
Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u van o.a. Mirije Oude Lansink hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren in uw gemeente.

Op de cursus Inzicht in dwingende groepsculturen leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u het voorkomen van misstanden veroorzaakt door radicaliserende groepen.

Bron: Seinpost