De aanpak van terreur in Colombia

Afgelopen zomer was ik op reis in Colombia dat in het verleden veel te lijden heeft gehad onder de aanwezigheid van de FARC. De gevolgen hiervan zijn nog steeds zichtbaar.

Frank van Summeren, congres- en opleidingsmanager veiligheid bij het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid.

De Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia Ejército del Pueblo, ofwel FARC) was een communistische, revolutionaire en illegaal bewapende organisatie in Colombia van 1964 tot 2017. FARC werd aan het begin van de Colombiaanse burgeroorlog in 1964 gesticht als de militaire vleugel van de Colombiaanse communistische partij en is daarmee de oudste guerrillagroep in Zuid-Amerika. Met een geschat aantal van ongeveer 15.000 leden (waarvan ongeveer 25% jongeren) was de FARC sterk vertegenwoordigd in delen van het Colombia, voornamelijk in afgelegen gebieden zoals de zuidoostelijke oerwouden en in de vlaktes aan de voet van de Andes.

Ontstaansgeschiedenis

De kiem voor de FARC werd gelegd op het Colombiaanse platteland. Enorme lappen grond waren daar in handen van een kleine elite. Communisten spelen handig in op de grote ongelijkheid. Duizenden boeren sluiten zich bij de communisten aan en vormen aparte enclaves. Die zijn een doorn in het oog van de landeigenaren en de Colombiaanse regering. In 1964 valt het Colombiaanse leger met 16.000 man het dorpje Marquetalia aan. Daar wonen zo’n duizend mensen, waaronder tientallen communistische strijders. De strijders weten te ontsnappen en richten een guerrilla-groep op. De groep groeit snel en bestaat al snel uit honderden strijders. Veel van hen zijn ontheemde boeren. De groep controleert al snel flinke delen van Zuid-Colombia, waar het Colombiaanse leger weinig komt. Er wordt dan nog relatief weinig gevochten.

Terroristische organisatie

In haar begindagen was de FARC een ideologische guerrillabeweging, maar de groep raakte in de jaren tachtig betrokken bij de illegale drugshandel, waarna een officiële afsplitsing van de communistische partij plaatsvond. De groepering wordt door de Colombiaanse regering, de Verenigde Naties, de Verenigde Staten en de Europese Unie beschouwd als een terroristische organisatie, omdat ze haar acties niet alleen tegen de regering voert, maar ook tegen burgers. Naast drugshandel komt de FARC aan inkomsten door ontvoeringen van grootgrondbezitters en politici.

Verwevenheid met onderwereld

Het conflict tussen de FARC en de Colombiaanse staat is één van de langst durende interne conflicten ter wereld. De terroristische organisatie FARC staat onder andere bekend om ontvoeringen (van onder andere militairen, politieagenten, burgers en buitenlanders), afpersing, het inzetten van landmijnen en het rekruteren van kindsoldaten. De FARC heeft daarbuiten een nauwe samenwerking met de Colombiaanse onderwereld en wordt vooral gefinancierd door onder andere drugshandel en illegale mijnbouw. In diverse afgelegen gebieden beschermd de FARC coca-plantages (basismiddel voor cocaïne) en cocaïne-labs in de jungle en biedt ze veiligheid aan de drugscriminelen waaronder Pablo Escobar.

Staakt het vuren

In 2015 kondigt de FARC een staakt-het-vuren aan. De strijders leggen hun wapens neer en tekenen een akkoord met de Colombiaanse regering. De FARC wordt een legitieme politieke partij. Ook worden er afspraken gemaakt over het teruggeven van land en het stoppen van de drugshandel. De leiders van de FARC krijgen amnestie als ze hun slachtoffers vergoeden voor de schade.

Einde aan conflict

Na een jarenlange strijd is er een einde gekomen aan het conflict tussen de overheid en de FARC. De meer dan 50 jaar durende oorlog heeft geleid tot 220.000 doden en rond de 7 miljoen vluchtelingen. Bijna iedere Colombiaan heeft dan ook direct of indirect familieleden of vrienden verloren aan deze strijd.

Opgedane kennis en ervaringen

Wat kunnen we in Nederland en de rest van de wereld leren van de opgedane kennis en ervaringen die in Colombia zijn opgedaan bij de aanpak van radicalisering en terrorisme? Allereerst dat alleen repressie niet altijd de oplossing is voor een diepgeworteld conflict in de samenleving. De bestrijding van terreur veroorzaakt door een kleine minderheid vraagt soms om een alternatieve en minder voor de hand liggende aanpak. Door de kansen van de minder bedeelde (voormalige) aanhangers van de FARC te vergroten, kan de voedingsbodem voor een conflict worden weggenomen. Dit zorgt niet alleen voor meer veiligheid, maar ook voor meer gelijkheid en minder armoede. De FARC vindt hierdoor geen gehoor meer bij haar voormalige achterban. Tegelijkertijd neemt de steun voor de overheid toe.

Meer weten?

• Op het congres Radicalisering en terrorisme leer je hoe je misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.
• Op de cursus Predictive profiling leer je hoe je afwijkend gedrag signaleert en dreigingen in de omgeving voorkomt.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leer je hoe je informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met jouw veiligheidspartners.