De herovering van het Vakantiepark

Door Rob van den Hazel, adviseur veiligheid en leefbaarheid bij adviesbureau Seinpost, docent op de opleiding Overlastcoördinator en programmamanager Vitale Vakantieparken Noord Veluwe.

Op steeds meer parken is weinig over van het vrolijke en gemoedelijke vakantieplaatje van weleer. Slecht onderhouden groen, caravans dicht op elkaar, willekeurig geplaatste schuurtjes. Veel van de caravans worden illegaal permanent bewoond. Voor een deel door arbeidsmigranten maar ook door ‘sociaal zwakkeren’, vaak in aanraking geweest met politie en justitie. Er zijn (voormalige) vakantieparken die zich letterlijk en figuurlijk aan het zicht van de overheid onttrekken. Bijna niemand weet wat daar gebeurt of wie daar wonen of verblijven. Onveilige situaties en een opeenstapeling van schrijnende gevallen zijn het gevolg.

Structurele overcapaciteit

Leegstand van kantoren, winkels, woningen, het zijn de bekende voorbeelden van het feit dat we in Nederland van veel (veel) te veel hebben. Maar ook in andere sectoren is er sprake van ‘te veel’. Bijvoorbeeld de verblijfsrecreatie, waar vraag en aanbod al lang niet meer in evenwicht zijn. Het aantal overnachtingen in de bungalows/recreatiewoningen steeg de laatste tien jaar met 4.4%, terwijl de capaciteit met 23% steeg. In veel gemeenten en regio’s is er inmiddels een situatie ontstaan waarbij er sprake is van een kwantitatief en kwalitatief probleem. Te veel aanbod in combinatie met een aanbod dat niet meer aansluit bij de wensen van de consument. Kortom de ‘ideale mix’ voor problemen.

Andere bronnen van inkomsten

Voor veel ondernemers betekent dit minder inkomsten, minder investeringsmogelijkheden, verder kwaliteitsverlies et cetera. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij op zoek gaan naar andere bronnen van inkomsten. Een deel vindt dit in het verkopen van bungalows aan (veelal) particulieren voor eigen recreatief gebruik (uitponden). Op zich is daar niets mis mee, ware het niet dat dit vaak tot gevolg heeft dat collectief beheer van het park (onderhoud, verhuur) verslechtert, en dat daardoor de kwaliteit van het totaal achteruitgaat. Bijkomend probleem is dat de overheid vaak nauwelijks nog grip heeft op wat zich afspeelt op een uitgepond park.
Daarnaast staan ondernemers (of individuele eigenaren) meer open voor de verhuur van bungalows en caravans aan mensen die voor langere tijd woonruimte zoeken. Hierbij gaat het om een zeer gevarieerde samengesteld gezelschap voor wie een plek op een recreatiepark vaak de enige mogelijkheid is om nog een dak boven het hoofd te vinden. Gedacht kan worden aan arbeidsmigranten, gescheiden mannen of vrouwen, ex-gedetineerden, verslaafden, psychiatrische patiënten e.d. Maar ook, en dat is een groeiende groep, mensen die vanwege schulden uit hun huis gezet zijn.

Opeenstapeling van problemen

De ontwikkelingen zijn herkenbaar. Een economisch vraagstuk dat voor de maatschappij zichtbaar wordt door een opeenstapeling van fysieke en sociale problemen. Niet zelden groeit dit de van oorsprong recreatieondernemer boven het hoofd en ook voor gemeenten zijn dit lastige vraagstukken. Permanente bewoning is veelal niet toegestaan, dus inschrijven in het GBA (Gemeentelijke Basisadministratie voor persoonsgegevens) kan eigenlijk niet, maar niet inschrijven betekent dat je het zicht kwijtraakt. Wel inschrijven is in strijd met eigen regels, maar betekent vaak ook dat er aanspraak wordt gemaakt op uitkeringen en sociale voorzieningen. Een park ‘schoonvegen’ klinkt misschien daadkrachtig, maar waar moeten de mensen dan heen, in de maatschappelijke opvang is immers geen ruimte? Maar tegelijkertijd is nietsdoen ook geen optie want er wordt soms letterlijk in mensonterende toestanden geleefd.

Sociale herovering

De problemen spelen op (voormalige) vakantieparken maar hebben natuurlijk niets meer met de recreatiesector te maken. Daarom is een alleen economische of ruimtelijke benadering ook niet effectief. Er zal sprake moeten zijn van een samenhangende integrale aanpak, dus het verbinden van economie, ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, openbare orde en veiligheid en sociaal beleid. En deze aanpak zal zich moeten richten op de symptomen én op de oorzaak.
De vergelijking met de ‘sociale herovering’ van achterstandsbuurten met grote sociale problemen dringt zich op. Een offensieve aanpak waarbij onder meer politie, sociale diensten, corporaties in nauwe samenwerking door het nemen van stevige maatregelen weer grip proberen te krijgen op de buurt, en zo de veiligheid en leefbaarheid te vergroten.
Een tweetal kenmerken hiervan leent zich ook voor een noodzakelijke aanpak op de parken. Ten eerste moeten verregaande interventies in het publieke domein en in de privésfeer niet worden geschuwd (bestandskoppeling, interventieteams, cameratoezicht, resocialisatieprogramma’s et cetera.). Ten tweede de onderkenning van het belang van samenwerking op meerdere beleidsniveaus: gemeente, regio, provincie en nationaal. De problemen die spelen op de parken zijn niet op te lossen op de schaal van de gemeente alleen. Problemen rond huisvesting, opvang en criminaliteit vragen om ondersteunend regionaal of provinciaal beleid. Anderzijds is er aandacht nodig voor het lagere schaalniveau van het specifieke park zelf die elke keer om een maatwerkaanpak vraagt.

Meer weten?
Op de opleiding Overlastcoördinator leert u hoe u misstanden in wijken, woonwagencentra en voormalige vakantieparken aanpakt om ernstige overlast en onveiligheidsgevoelens bij bewoners te voorkomen.