Wat moet je doen als je een misstand signaleert in jouw organisatie?

Als je een misstand signaleert, mag je daarover de klok luiden. Maar doe het wel zorgvuldig! Lees meer over je rechten en plichten.

Door Emile Kolthoff, hoogleraar Criminologie aan de Open Universiteit, docent op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein en voormalig directeur van het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten.

Misstand signaleren

Als je een misstand signaleert, mag je daarover de klok luiden. Maar doe het wel zorgvuldig! Een ambtenaar die ziet dat een bestuurder onjuist declareert of een andere misstand signaleert, stapt naar zijn baas om dat te melden. Dat is de regel zoals die op papier in de klokkenluidersregeling is vastgelegd in 99 procent van de overheidsorganisaties.

Klikken of verraad

Maar of een ambtenaar dat dan ook doet, is geen vanzelfsprekendheid. ‘Ik kom tegen dat het als klikken of verraad wordt beschouwd’, zegt Emile Kolthoff. ‘Het punt is dat organisaties het bewustzijn op gang moeten brengen, dat er geen sprake is van klikken en dat het melden van een misstand juist in het belang van de organisatie is.’

Voorbeeldgedrag bestuurders

Volgens Emile Kolthoff is het voorbeeldgedrag van minister, commissaris van de Koningin, burgemeester, wethouder en gemeentesecretaris van doorslaggevend belang. ‘Het maakt een heel verschil of de leiding van de organisatie communiceert dat het melden van misstanden belangrijk is. Zij moeten het vertrouwen geven dat een ambtenaar die een misstand wil melden niet bang hoeft te zijn voor zijn eigen hachie.’

Vertrouwenspersoon

Op papier klopt het klokkenluiderssysteem. Een ambtenaar die een misstand signaleert, meldt dat aan zijn eigen baas. Wanneer dat te lastig is – bijvoorbeeld omdat het over de baas of leidinggevende gaat – kan de ambtenaar de klok luiden bij een vertrouwenspersoon. Elke overheidsorganisatie heeft een vertrouwenspersoon die in 2006 verplicht is gesteld. De vertrouwenspersoon heeft geheimhoudingsplicht en mag noch hoeft te vertellen wie de misstand heeft gemeld. Maar papier is één werkelijkheid. Er is ook een andere, praktische werkelijkheid, constateert Emile Kolthoff. ‘Veel ambtenaren weten niet dat er een vertrouwenspersoon is. Als ambtenaren dat dus niet weten, of niet weten dat er een klokkenluidersregeling is, loop je de kans op ongelukken. Het geheel ademt nog steeds de sfeer van: “We hebben het nog niet goed in de vingers”.’

Meer weten?

Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u misstanden en integriteitsschendingen voorkomt in uw organisatie.