De terroristische wapens van de toekomst: geen bommen maar computers

Het woord terrorist roept beelden op van bebaarde mannen met zwarte vlaggen. Maar de terroristen van de toekomst evolueren. Hoewel zij zich misschien nog verenigen onder de vlag van IS en het bloedvergieten met de tijd ongetwijfeld intensiveert, vinden terreurdaden in de toekomst steeds vaker plaats in de context van cybercrime en hightech moordenaars van eigen bodem. In dit artikel leggen we uit waarom en hoe dit nieuwe type terrorist in opkomst is.

De levensverwachting van een terroristische leider is nog nooit zo kort geweest

Op 17 mei werd Mullah Mohammad Ali, een leider van Al Qaeda, in het zuiden van Afghanistan door een Amerikaans militaire drone gedood. Op 26 juli kwam Hafiz Saeed Khan, een belangrijke IS leider in Pakistan en Afghanistan door een drone-aanval om het leven. En op 30 augustus werd Abu Muhammad al-Adnani, officiële woordvoerder en IS leider in de provincie Aleppo, Syrië, door een Russische luchtaanval gedood, een grote klap voor de beoogde terroristische staat.

Dit waren geen toevallige gebeurtenissen; ze maken deel uit van een gevestigd patroon. De VS en Rusland focussen zich op de meesterbreinen achter de terreur en het wordt voor deze leiders steeds moeilijker om te overleven in de hogere rangen van terroristische organisaties. Dit is goed nieuws. Om te kunnen overleven zijn groepen als IS, Al Shabaab en Boko Haram afhankelijk van sluw, charismatisch leiderschap. Wanneer de koppen van deze slangen afgehakt worden, komt de hele organisatie stil te liggen. Zonder deze hooggeplaatste leiders is het lastig om strijders te rekruteren, moorden te plannen en aanvallen uit te voeren. Helaas passen de terroristen van de toekomst zich nu al aan deze nieuwe, dodelijke realiteit aan.

Organisaties als IS evolueren in kleine, verspreide cellen

Aangezien deze terroristen zich ervan bewust zijn dat de grote mogendheden in staat zijn hun grote leiders op te sporen en uit te schakelen zijn ze begonnen met het toepassen van een nieuwe organisatiestrategie. Een systeem dat afhankelijk is van een enkele persoon of een kleine groep mensen kan gemakkelijk stilgelegd worden door de kop te verwijderen. Maar wanneer een organisatie een ‘bottom-up’ structuur heeft is het verwijderen van een persoon niet effectief. Deze nieuwe terreurcellen doen in plaats van slangen denken aan de hoofden van een hydra. Je snijdt er eentje af en er komen er twee terug: het beest kan zo op geen enkele manier gedood worden.

Criminelen zonder bazen organiseren en financieren zichzelf

De terroristen van de toekomst hebben geen baas en organiseren en financieren zichzelf. En net zoals in het bedrijfsleven, zijn degenen in de onderste rangen de experts. Zij zijn overal van op de hoogte. Terroristische leiders realiseren zich dat de mensen aan de top niet over genoeg operationele details, expertise en ervaring beschikken om aanvallen te plannen en uit te voeren, vooral niet in een omgeving van verhoogde waakzaamheid. Net zoals flexibele bedrijven zich hebben gerealiseerd dat ze zonder dure midden- en meta-managers kunnen, begrijpen terroristische organisaties dat inmiddels ook maar al te goed.

In de ogen van deze moordenaars is klein het nieuwe groot. Ze weten dat kleine groepen makkelijk te financieren en moeilijk te ontdekken zijn. Zij weten dat hoe minder deze cellen communiceren, hoe minder ze over elkaar weten en des te kleiner de kans is dat de ontdekking van een van deze groepen leidt tot de ontdekking van andere. De terroristen van de toekomst zijn niet de stereotiepe mannen met lange baarden en lange gewaden. Het zijn voormalige criminelen die connecties hebben met cybercrime. De mensen die je op vrijdag eerder in een nachtclub tegenkomt dan in een moskee.

IS past zich snel aan. Al-Qaeda probeert nog steeds vromen met belangrijke connecties te rekruteren, maar IS richt zich op de straatcriminelen, oplichters en drugsdealers. Denk bijvoorbeeld aan Abdelhamid Abaaoud, de leider van de aanslagen in Parijs, en Brahim Abdeslam, de zelfmoordterrorist in wiens bar vermoedelijk drugs verhandeld werden. Deze mannen stonden niet bekend om hun vroomheid, maar om hun criminaliteit. Ze waren recent geradicaliseerd, maar nog steeds betrokken bij de misdaad en activiteiten waar jihadisten zich over het algemeen niet mee bezighouden. Hun criminele vaardigheden en connecties maakten het veel lastiger om hen tegen te houden.

Er is een angstaanjagende nieuwe trend aan het ontstaan. De terroristen van de toekomst worden niet in madrassa’s opgeleid, maar in de universiteiten van België en Frankrijk. Ze zijn intelligent en van eigen bodem. Dit nieuwe type moordenaars komt voornamelijk voort uit de ontevreden jongeren in Europa, vooral die met een klein strafblad en connecties in de onderwereld. Ze zijn bedreven in het ontwijken van de autoriteiten en weten de weg in de stedelijke, Westerse wereld. We hebben niet langer te maken met de radicalen met lange baarden van de afgelopen twee decennia, maar met ‘coole’ gangsters. Op straat pik je ze er niet uit. Ze gaan op in de menigte waar ze hun hightech vaardigheden voor terreurdoeleinden kunnen gebruiken.

Terroristische wapens van de toekomst zijn geen bommen maar computers

Dit nieuwe type terrorist gebruikt geen oorlogswapens. Een terroristische organisatie heeft experts nodig om bommen te maken. Bommen maken is een specialisatie en er zijn weinig plekken waar dat geleerd kan worden, dus de dood van een vaardige specialist is een tegenslag voor de organisatie waar hij bij hoort. Net als een terreurleider is een bomexpert vaak een belangrijk doelwit.

In tegenstelling tot explosieven, AK-47’s en radioactief materiaal zijn de wapens van de toekomst overal te vinden. Leren om ze te gebruiken kan ook overal, want een laptop is makkelijk aan te schaffen en een computercursus kun je overal volgen. Technologie en lesmateriaal zijn relatief goedkoop. Sterker nog, de wereld kan niet functioneren zonder honderden miljoenen IT-studenten, computerwetenschappers, programmeurs, ontwikkelaars, enzovoort. In tegenstelling tot bommenmakers hoeven de slimme terroristen van de toekomst hun kennis niet te verbergen. Ze hoeven niets te smokkelen of te stelen en toch kunnen ze een hele stad uitschakelen. Hun apparatuur kan nooit helemaal gecontroleerd of verboden worden en dus kunnen ze makkelijk en onopvallend aan wapens komen. De nieuwe IS-rekruut is geen AK-47 bewapende voetsoldaat; hij is afgestudeerd aan een technisch college en kan met zijn vaardigheden onnoemelijk veel schade aanrichten.

Goed opgeleide moordenaars luiden een nieuw tijdperk van hightech gevaar in

Cybercrime is big business, en hightech criminelen zetten hun geavanceerde vaardigheden in om (identiteits)gegevens te stelen en geld te verdienen. In 2015 waren er 781 gegevenslekken in de VS, het op een na hoogste aantal per jaar sinds 2005, toen de ITRC begon met het bijhouden van de inbraken. En volgens een recent onderzoek heeft 54% van de bedrijven in het Verenigd Koninkrijk geld verloren door toedoen van malware-aanvallen. Dit zijn gecoördineerde, zorgvuldig geplande criminele aanvallen en toekomstige hackers zijn al bezig hun vaardigheden aan te scherpen.

Net als criminele organisaties hebben terroristische netwerken ook financiële middelen nodig. Zelfs de kleine individuele cellen van de toekomst. Ze krijgen dit bloedkapitaal niet van hun steeds meer terughoudende staatssponsoren maar door diefstal en het witwassen van geld. Ze ontwikkelen technieken om auto’s te stelen, creditcards te kopiëren en banken te hacken om hun moorden te financieren. En ze hebben slimme strategieën om te voorkomen dat ze gevonden worden. Deze vaardigheden zorgen ervoor dat ze aantrekkelijke rekruten worden.

Dan is er nog de identiteitsdiefstal waar iedereen zich zorgen over maakt. In 2015 kregen 32.000 mensen in het VK bijvoorbeeld te maken met identiteitsdiefstal. De meerderheid van deze diefstallen gebeurt voornamelijk voor criminele doeleinden, maar de terroristen van de toekomst gebruiken deze informatie om hun moordplannen voor te bereiden. Met een valse identiteit kopen ze mobiele telefoons, huren ze auto’s en reizen ze als ‘onschuldige burgers’ vrijelijk rond, waardoor ze veel moeilijker te vinden en tegen te houden zijn.

Uw kennis verder vergroten?

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u komt tot een integrale aanpak van (ideologische) radicaliserende groeperingen.