SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
De grondwettelijke vrijheid om te demonstreren is een fundamenteel recht en een belangrijk onderdeel van onze democratische samenleving. Ministers van Weel (Justitie en Veiligheid) en Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) benadrukken het belang van deze vrijheid, die breed wordt gedragen in Nederland, in een brief die vandaag naar de Tweede Kamer is verzonden. Demonstraties mogen schuren, maar waar grenzen worden overschreden, stopt het begrip. Hoe waarborgen we het demonstratierecht voor iedereen als een kleine groep zich misdraagt? Het is dit dilemma dat de bewindspersonen aan de kaak stellen.
Onderzoek
Om echt sneller, effectiever en gerichter op te kunnen treden tegen bewust ontwrichtende acties waarbij de wet wordt overtreden en daarmee ook het maatschappelijk draagvlak voor demonstraties te behouden, wil het kabinet scherper onderscheid maken tussen vreedzame protesten en ordeverstorende acties. Het eerder aangekondigde onderzoek dat via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) wordt uitgevoerd, zal naar verwachting bijdragen aan het maken van een scherper onderscheid. De uitkomsten van dit onderzoek worden in de zomer van 2025 verwacht.
Verkenning verbod op gezichtsbedekkende kleding
Ook zal het kabinet parallel aan dit onderzoek al stappen ondernemen om problemen rondom demonstraties aan te pakken. Zo wordt in het eerste kwartaal van 2025 een wettelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties verkend. Er zijn namelijk een aantal demonstraties geweest waarbij relschoppers met gezichtsbedekkende kleding de wet hebben overtreden, bijvoorbeeld door spullen te vernielen of geweld te plegen. Gezichtsbedekkende kleding kan vervolgens de opsporing van deze relschoppers bemoeilijken.
Druk op capaciteit politie en Openbaar Ministerie
Het totaal aantal demonstraties in Nederland is meer dan verdrievoudigd tussen 2015 en 2022. Ook de politie-inzet op demonstraties is sinds 2017 met 84% gestegen. De korpschef heeft een dringend signaal afgegeven dat deze inzet zwaar drukt op de politieorganisatie. Ook het OM maakt om de strafrechtketen te verlichten steeds scherpere keuzes. Een daarvan is dat het OM in beginsel geen strafvervolging instelt voor een overtreding van de Wet openbare manifestaties, mede omdat de praktijk uitwijst dat rechters bij de relatief geringe strafbare feiten die begaan worden in relatie tot een vreedzame demonstratie veelal lage of géén straffen opleggen.
Voor het plegen van misdrijven, zoals vernieling, bedreiging, (groeps)belediging, discriminatie of brandstichting, vindt in beginsel strafvervolging plaats. Ook kunnen meerdere opeenvolgende overtredingen vervolgd worden. Dat kan alleen als aangehouden demonstranten worden geregistreerd. Dat gebeurt nu beperkt, omdat demonstranten soms geen identiteitsbewijs bij zich hebben en registratie veel politiecapaciteit kost. Het kabinet zal in gesprek met politie en het OM kijken of aanvullende acties nodig zijn om strafbaar gedrag meer dan nu te kunnen vervolgen.
Online oproepen
Online aangejaagde ordeverstoringen zijn een relatief nieuw probleem. Het gaat om (dreigende) fysieke ordeverstoringen, die online beginnen of online worden versterkt. Denk daarbij aan de online oproepen om in opstand te komen tijdens de avondklokrellen in coronatijd en een uit de hand gelopen weggeefactie in een winkelcentrum ook aan oproepen om snelwegen te blokkeren.
Het tegengaan van uitingen raakt de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting (verbod op censuur). Reactief optreden vanwege de inhoud van een uiting is wel mogelijk, denk daarbij bijvoorbeeld aan vervolging voor opruiing. Daarnaast is het streven om dit soort uitlatingen zo snel als mogelijk offline te laten halen en de personen die de uitlatingen plaatsen vaker en sneller te bestraffen.
De minister van Justitie en Veiligheid bereidt daarom een wetsvoorstel voor om de informatiepositie van politie rond de openbare-ordehandhaving te verbeteren. In de eerste helft van dit jaar wordt een wetsvoorstel in consultatie gebracht waarin de bevoegdheid tot stelselmatige informatievergaring in publiek toegankelijke online bronnen wordt geregeld. Tegelijkertijd wordt hard gewerkt aan de mogelijkheid om in het kader van de openbare-ordehandhaving de politie ook toegang tot besloten app- en chatgroepen te geven, zoals het Kamerlid Yeşilgöz-Zegerius in haar motie vraagt.
In gesprek blijven
Daarnaast blijven de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie en Veiligheid in gesprek met verschillende betrokken partijen, zoals gemeenten, politie, maatschappelijke organisaties en belangenorganisaties van demonstranten. Deze dialoog is essentieel om de balans te vinden tussen het beschermen van het demonstratierecht en het aanpakken van de kleine groep die zich misdraagt. Door samen te werken met alle betrokkenen wil het kabinet komen tot een breed gedragen aanpak die zowel ruimte biedt voor vreedzame demonstraties als bijdraagt aan een veilige en ordelijke samenleving.
Documenten
Meer weten?
Tijdens de opleiding Beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid leer je een lokaal integraal veiligheidsbeleid opstellen voor jouw gemeente.
Tijdens de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leer je van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor jouw uitvoeringspraktijk.
Tijdens de opleiding Aanpak overlast in de wijk leer je van praktijkcases over explosies in de wijk, overlastgevende jongeren, statushouders en personen met onbegrepen gedrag.
Tijdens de opleiding Adviseur Zorg en Veiligheid leer je de samenwerking tussen betrokken zorg- en veiligheidspartners organiseren en regisseren
Tijdens de cursus Aanpak Zorgcriminaliteit & Zorgfraude leer je zorgfraude herkennen, aanpakken en voorkomen
Tijdens de opleiding Informatiegestuurd adviseren OOV helpt je een goede informatiepositie opbouwen
Tijdens de cursus Aanpak complexe woonoverlast leer je woongenot terugbrengen en werk je aan een duurzame oplossing voor de overlastgever.
Tijdens de opleiding Aanpak van jeugdcriminaliteit en jeugdgroepen leer je om met ketenpartners tot een preventieve integrale aanpak te komen.
Tijdens het congres Jonge aanwas uit de jeugdcriminaliteit hoor je hoe je tot succesvolle samenwerkings- verbanden komt bij de aanpak van jonge aanwas
Tijdens de cursus Omgaan met maatschappelijke onrust, polarisatie & radicalisering leer je onrust vroegtijdig signaleren en adequaat handelen
Tijdens de opleiding Coördinator Evenementenveiligheid leer je omgaan met risico’s zoals te grote bezoekersstromen, onvoorspelbare weersomstandigheden, excessief drugsgebruik en maatschappelijke onrust
Tijdens de opleiding Bibob coördinator leer je hoe je de wet Bibob toepast in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding Personen met onbegrepen gedrag krijg je praktische handvatten en theoretische kaders om dit gedrag te begrijpen en beïnvloeden
Tijdens de jaaropleiding Integrale aanpak van ondermijning leer je hoe je verantwoording aflegt over de aanpak van ondermijning in jouw regio.
Tijdens de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leer je hoe je voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding coördinator nazorg ex-gedetineerden leer je hoe je komt tot een sluitende aanpak van ex-gedetineerden in jouw gemeente.
Tijdens de opleiding Wijk- en gebiedsmanager wordt aan de hand van zowel theorie als praktijkvoorbeelden uiteengezet hoe een strategie die zich richt op gedragsverandering richting verduurzaming niet los gezien kan worden van een participatiestrategie gericht op de wijk.
Ondermijning is niet alleen een veiligheidsprobleem maar ook een sociaal maatschappelijk probleem. Alle antwoorden en actualiteiten tijdens het congres Ondermijning
