Domeinoverschrijdende regie op nazorg na uitvoering Wet tijdelijk huisverbod

Nog niet zo heel lang geleden werd er bij huiselijk geweld door de overheid pas ingegrepen nadat er aantoonbaar strafbare feiten waren gepleegd. Poging tot doodslag, ernstige mishandeling of ernstige bedreiging binnen een relatie door een van de partners of aantoonbare kindermishandeling vormden voor de politie aanleiding om te interveniëren. Kort door de bocht gesteld moest er eerst een delict uit het Wetboek van Strafrecht plaats gevonden hebben om een rechtsgeldige titel te hebben om in te kunnen grijpen. Betreden van de woning vond plaats op vermoeden van een gepleegd of “aan de gang zijn” misdrijf. De dader werd op basis van het Strafrecht uit de woning gehaald en belandde in de cel op verdenking van het plegen van een misdrijf. Voor de politie en het OM een “heldere casus met hard bewijs”. De situatie in de woning was dan vaak al zo ver geëscaleerd dat bemiddeling in het relatieprobleem niet meer mogelijk was. Wat restte was de strafrechtelijke procedure. Met als uitkomst een veroordeling en een strafblad voor betrokkene. De veroordeling leidde vaak tot verdere verharding van onderlinge standpunten en blokkeerde de weg terug naar normalisering van de woon- en leefsituatie. Kort samen gevat: Er werd bij huiselijk geweld vooral repressief gedacht en gehandeld. Voor preventief handelen waren er toen nog geen juridische mogelijkheden voor handen.

Luc Hoogstraten, adviseur bij C3 Group en voormalig beleidsmedewerker veiligheidsbeleid bij de gemeenten Montfoort en IJsselstein.

Wet tijdelijk huisverbod en de uitvoering

Op 9 oktober 2008 werd de Wet Tijdelijk huisverbod van kracht waardoor er al bij dreiging van huiselijk geweld of kindermishandeling preventief ingegrepen kan worden. Op basis van de wet kan, na een hiertoe strekkend besluit, door de burgemeester de veroorzaker voor een periode van 10 dagen een tijdelijk huisverbod worden opgelegd. Voordat het zover komt wordt er door een sociaal interventieteam nog een poging ondernomen om de geschillen in de minne uit te praten. De voor deze zaken speciaal aangewezen en opgeleide Hulpofficier van Justitie (politie officier) is nauw bij dit proces betrokken en zorgt er, na het mislukken van de minnelijke interventiepoging, voor dat de procedure voor het uitvoeren van een tijdelijk huisverbod in gang wordt gezet. Uiteindelijk wordt door de burgemeester door ondertekening van het besluit het tijdelijk huisverbod geëffectueerd. In de periode van 10 dagen is contact tussen de betrokkenen ten strengste verboden en is het voor de uit huis geplaatste(n) verboden de woning te betreden. De overtreder riskeert en maximale gevangenisstraf van 2 jaar. In die periode van 10 dagen gaan de sociale partners zoals Veilig Thuis aan de slag om de situatie te normaliseren of in ieder geval een beslissing over continuering of het afbreken van de relatie op tafel te krijgen. Als de periode van 10 dagen te kort is, kan deze door de burgemeester met een periode van 18 dagen worden verlengd. Alvorens hiertoe te besluiten wint de burgemeester informatie in bij de betrokken instanties en hoort ook beide partijen over het voornemen tot verlenging van het tijdelijk huisverbod (met 18 dagen). Een enkele keer blijkt de verlenging ook niet toereikend te zijn. Een nieuw tijdelijk huisverbod is mogelijk maar kan alleen worden opgelegd als er sprake is van nieuwe andere feiten. Als na de verlenging van het tijdelijk huisverbod of een hernieuwd tijdelijk huisverbod de situatie niet in positieve zin is gewijzigd, vervalt de preventieve beschermende werking van de bestuurlijke maatregel, met alle risico’s van dien.

Geautomatiseerde procedures

Het proces van de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod en de feitelijke uithuisplaatsing alsmede de verlenging van de termijn van het tijdelijk huisverbod zijn landelijk geautomatiseerd. De firma Khonraad heeft hiervoor een systeem ontwikkeld waarin het proces en de tijdlijn worden gemonitord. In feite wordt in het systeem de bestuurlijke besluitvorming, met de ondersteunende formele stukken, vastgelegd en vindt er procesbewaking plaats op de in de wet opgenomen imperatieve beslissingstermijnen. Na de afronding van de formele procedures eindigt de ondersteuning van het systeem van Khonraad. De casus is daarmee nog niet afgerond en de benodigde nazorg is daarmee nog lang niet geregeld. Maar dat streeft de applicatie ook niet na.

Hoe verder na het tijdelijk huisverbod

Na de verlenging of hernieuwing van het tijdelijk huisverbod zijn de relatieproblemen vaak nog niet helemaal opgelost of zelfs helemaal niet opgelost. Dat geldt voor de problemen achter de voordeur maar ook voor problemen voor de voordeur. Achter de voordeur spelen zaken als: echtscheiding; verkoop van de woning; boedelscheiding; alimentatiebetalingen; bezoekregelingen; etc. Voor de voordeur ontstaat vaak de verdere escalatie van het vijandige gedrag. Het gaat vaak over de ontzegging tot de woning; de aangevochten maatregelen en afspraken. Uit de woning gezette personen kunnen zich uiterst vervelend en agressief gedragen door bijvoorbeeld: stalking van de (ex)partner); het met geweld ondernemen van pogingen om toch weer toegang tot de woning te krijgen; handgemeen op straat met de (ex)partner of gezinsleden; het ontvoeren van kinderen; etc. Tijdens de geldingsduur van het tijdelijk huisverbod loopt betrokkene bij overtreding van het verbod de kans op een veroordeling tot 2 jaar gevangenisstraf. Na afloop van het huisverbod vervalt die preventieve bescherming. In de bovengenoemde gevallen is er een rechterlijke uitspraak nodig om de geëscaleerde situatie weer onder controle te krijgen. Vaak zal het vonnis van de rechter neer komen op een gebiedsverbod voor betrokkene met een mandaat voor de politie om bij overtreding stevig op te treden. Dat geldt bij geweldpleging, huisvredebreuk en schending van de afspraken die in het vonnis zijn opgenomen. Wat overblijft is een zorgelijke situatie.

Sociale- en Veiligheidsaspecten

Deze casus zal ook in het Veiligheidshuis worden besproken. Naast de sociale kant die door de sociale partners wordt opgepakt zijn er ook openbare orde en veiligheidsaspecten die aandacht nodig hebben en geregeld moeten worden. Politie, justitie, het Veiligheidshuis, Veilig Thuis, de overige betrokken sociale partners en de gemeente moeten elkaar daarbij vinden en multidisciplinair een plan van aanpak maken. Zowel de sociale- als de veiligheidspartners hebben bij de nazorg na afloop van een tijdelijk huisverbod altijd de gemeente als partner nodig. De gemeente kan faciliteren en financiële middelen beschikbaar stellen om de nazorg in te vullen. Wanneer een uit de woning gezet persoon niet meer in de oorspronkelijke woning terugkeert, is er vaak een huisvestingsprobleem voor de uitgezette persoon en meestal ook een financieel probleem in het gezin omdat voor het gezin inkomsten wegvallen. (Aanvullende)Bijstand of huursubsidie komt dan al snel in beeld. Bij een koopwoning moet de woning soms noodgedwongen worden verkocht. Dan ontstaat er nog een tweede huisvestingsprobleem. Daarnaast kunnen er opvoedingsproblemen zijn voor aanwezige kinderen. Of bij kindermishandeling moet een uithuisplaatsing van het kind worden geregeld.

Reeds bekend bij de betrokken instanties

Vaak zijn de betrokken individuele personen en gezinnen bekenden van de sociale- en veiligheidspartners. “Multiproblem” gezinnen met een hoge graad van recidivisme. Er zijn in die gevallen bij diverse sociale- en veiligheidspartners persoons- en/of gezinsdossiers.

Hoe regel je de nazorg na een tijdelijk huisverbod

Hoe krijg je de informatie van alle betrokken partners bij elkaar voor een complete beeldvorming en het stellen van de goede probleemdiagnose. De huidige tendens en de wens van de centrale overheid is te kiezen voor een domeinoverschrijdende, sluitende integrale aanpak van het probleem. Voor de aanpak van personen met verward gedrag moeten gemeenten vanaf 1 oktober 2018 al een dergelijke aanpak vastgesteld hebben. Er zijn nog maar weinig gemeenten die deze vorm van aanpak al goed vorm hebben gegeven. Om deze aanpak te kunnen uitvoeren zal er binnen de kaders en wettelijke mogelijkheden van de op 25 juni van kracht geworden Algemene Verordening Gegevensbescherming uitwisseling van persoonsgegevens plaats moeten vinden. De uitwisseling van deze persoonsgegevens dient te worden gevolgd door een multidisciplinair afstemmingsoverleg waarin een integrale probleemstelling dient te worden geformuleerd op basis waarvan een domeinoverschrijdende sluitende integrale aanpak kan worden vastgesteld. Die vervolgens succesvol kan worden uitgevoerd.

Sluitende domeinoverschrijdende regie op de nazorg na de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod

Door de C3Group uit Leerdam zijn al deze processtappen in een SMART ingerichte software applicatie “Huiselijk geweld” ondergebracht. De applicatie gaat verder waar de ondersteuning door de applicatie van Khonraad eindigt. De procesinformatie van de Khonraad applicatie kan worden ingevoerd in de applicatie “Huiselijk geweld” van de C3Group en vervolgens kan deze informatie worden verrijkt met de relevante informatie van de diverse sociale- en veiligheidspartners. De applicatie kent een multidisciplinair afstemmingsoverleg waarbij notulen en besluitenlijsten worden gegenereerd. Probleem- en doelstellingen kunnen in het systeem worden opgenomen. In de applicatie zijn de leefgebieden opgenomen van betrokkene(n) die met kleuren rood, oranje en groen gevisualiseerd worden. Op basis van deze gebundelde informatie en de uitkomsten van het multidisciplinair overleg is het mogelijk om een domeinoverschrijdend, sluitend, integraal plan van aanpak te generen. De applicatie biedt nog een extra voordeel door de uitvoering van de genomen besluiten en de uitvoering van het plan van aanpak te monitoren. Tot slot kan het systeem een brede managementrapportage genereren.

Meer weten?

• Op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling leert u hoe u samen met uw partners komt tot een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in uw gemeente.
• Op de cursus Omgang met complexe scheidingen leert u hoe u ernstige gevolgen voorkomt voor de gezinsleden waaronder kinderen als gevolg van echtscheidingen.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.
• Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.