Evaluatie toepassing Bibob

Door expert Mark Albers, ondersteunt het openbaar bestuur bij de aanpak van ondermijning en de toepassing van de Wet Bibob.

Het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatie Centrum van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft de aanpassingen van de wet Bibob uit 2020 en 2022 laten evalueren. Pro Facto heeft, in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Utrecht, deze evaluatie uitgevoerd. Vanuit de begeleidingscommissie heb ik toezicht gehouden op de kwaliteit van het onderzoek en bemiddeld om respondenten te vinden.

Conclusies

Gemeenten passen Bibob nog steeds het meest toe bij vergunningverlening. De traditionele toepassing op exploitatievergunningen en de Alcoholwet vormt de hoofdmoot. Steeds meer gemeenten doen echter ook een toets op omgevingsvergunningen. Subsidies, inkoop en vastgoed blijven qua toepassing achter. De verruiming voor inkoop tot (alle) overheidsopdrachten en Open House/ speciale sectoropdrachten wordt steeds vaker gebruikt bij zorginkoop. Een complicerende factor daarbij is wel dat in de civiele contracten expliciet Bibob-vereisten moeten worden opgenomen. Dat vraagt alertheid bij aanbestedingen en tijdens het contractbeheer.

Verstrekken van informatie maar beperkt toegepast

Vanaf 2020 mogen en moeten bestuursorganen zelf meer onderzoek doen. Het Landelijk Bureau Bibob kan zelfs weigeren om een advies te geven als er niet eerst eigen onderzoek is gedaan. Via artikel 11a en het daarvoor ingestelde Bibob-register is inzichtelijk of er eerder een Bibob-conclusie getrokken is. Ook kunnen bestuursorganen op basis van artikel 26 een bestuurlijke tip geven als er vermoedens zijn van strafbare feiten die bij een ander bestuursorgaan tot een Bibob-conclusie kan leiden. Beide scenario’s bieden de mogelijkheid de gesloten geheimhouding op een Bibob-dossier te doorbreken op basis van artikel 28, lid m. Dat betekent dat bestuursorganen elkaar informatie kunnen verstrekken uit het eigen onderzoek. Dat gebeurt nu nog nauwelijks, terwijl het voor een behoorlijke reductie van de werklast kan zorgen.

Capaciteit en kunde kleine gemeenten beperkt

Kleinere gemeenten, waterschappen en rijksdiensten passen de wet Bibob maar beperkt toe. Dat heeft vooral te maken met een gebrek aan kennis en capaciteit. Die situatie is niet of nauwelijks veranderd sinds de evaluatie van de wetsaanpassing in 2013. Samenwerken op de inzet van Bibob is hierbij mogelijk een oplossing. In diverse regio’s wordt daarmee geëxperimenteerd. Het CCV ondersteunt een aantal van deze experimenten in het kader van ‘proeflokalen OOV op Orde’. Deze samenwerkingsvormen zijn in de rapportage nog niet geëvalueerd.

Investeren in Bibob om het waterbed-effect te voorkomen

De evaluatie toont aan dat de wet Bibob duidelijk toegevoegde waarde heeft. Om de wet succesvol toe te passen is behoefte aan meer kennis en capaciteit. Uit het onderzoek blijkt ook dat kleine gemeenten de wet minder inzetten dan grote en daarmee houden we ongewenst een waterbedeffect in stand. Om dit tegen te gaan moeten we meer gaan samenwerken. Samenwerken biedt kansen, zowel in het beschikbaar stellen van informatie uit dossiers als bij het beter benutten van kennis en kunde.

Op zoek naar meer verdieping over de toepassing van de wet Bibob in de praktijk?

Tijdens de opleiding Bibob coördinator doorloopt hoofddocent Mark Albers in slechts 5 dagen het hele Bibob-proces aan de hand van deze modules:

• Actualiteiten, rijksbeleid en nieuwe relevante wet- en regelgeving
• Toepassing van de wet Bibob in de praktijk
• Financieel onderzoek
• Beroep en Bezwaar, advisering van de burgemeester
• Gesprekstechnieken bij waarheidsvinding

Start 19 maart 2026 – 17e editie – Met een 8 beoordeeld!