Generalistische (eerstelijns) aanpak van personen met verward gedrag

Martijn Ruiten, huisarts en projectmanager bij medTzorg en spreker op het congres Personen met verward gedrag.

Ook personen met verward gedrag hebben recht op toegang tot de huisarts

Momenteel spelen grote maatschappelijke zorgen, zoals de zorg betreffende de personen met verward gedrag. De laatste jaren neemt het aantal overlast gevende incidenten door personen met verward gedrag toe. Binnen de maatschappij hebben we een manier van omgaan ten aanzien van deze personen met verward gedrag ontwikkeld die logischerwijs niet te verwachten is, maar waar we aan gewend zijn geraakt. Totdat de politie aan de bel trok. De politie heeft vorig jaar aangegeven dat ze per 2017 gaat stoppen met de opvang en vervoer van verwarde personen die geen strafbaar feit hebben gepleegd. De politie wil haar tijd beter gaan besteden en wil zich niet bezig houden met patiënten. “De politie is er om boeven te vangen, niet om patiënten met handboeien in een auto mee te nemen”, aldus de politiechef van Amsterdam-Amstelland Pieter-Jaap Aalbersberg. “Dat moeten we niet willen.”

Men beweert dat door de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg het aantal incidenten met personen met verward gedrag toe is genomen. In bijna twee jaar tijd kwamen al 65.000 van dit soort meldingen binnen bij de politie. Dat betekent een stijging van 65 procent ten opzichte van vijf jaar geleden^[1].

Personen met verward gedrag zijn patiënten, geen criminelen

De politie geeft aan dat de aanpak van deze mensen niet verschilt met de aanpak van ‘gewone’ verdachten of criminelen. Ze worden vaak geboeid en door agenten in een arrestanten cel geplaatst. Daar kan het een aantal uren duren voordat een arts of crisisdienst ter plaatse is om te beoordelen welke zorg iemand nodig heeft. De politie is van mening dat daar verandering in moet komen. “Dit is een patiënt en daar moet een hulpverlener aan te pas komen, en niet de politie. Het is niet humaan en bovendien heeft de politie niet de juridische basis om mensen op te pakken als ze geen strafrechtelijk feit hebben gepleegd en ook niet de deskundigheid om deze personen te verzorgen en de vitale functies te bewaken. Het verblijf in een cel is voor een ieder zeer stressvol en leidt veelal tot grotere schade voor deze patiënten.

Ook minister Schippers van Volksgezondheid steunt de politie hierin. “Ik vind het erg belangrijk dat mensen met verward gedrag op een passende, niet onnodig stigmatiserende en traumatiserende manier worden opgevangen of vervoerd.” Wie deze taak in 2017 van de politie moet overnemen, is echter nog niet duidelijk. “Tussen politie, ambulancezorg en ggz-aanbieders maar ook met andere partijen zullen goede afspraken moeten worden gemaakt”, schrijft Schippers. “De gemeente heeft hierbij de regie.”^[2]

Hoge mate van urgentie: Het moet nu anders

Er is dus sprake van een hoge mate van urgentie. Deze urgentie moet ervoor zorgen dat we het anders gaan organiseren, dit is onvermijdelijk. Het mooiste zou zijn dat dit ook onmiddellijk zou plaatsvinden, maar dat is niet eenvoudig aan te pakken gezien denkbeelden die onjuist of niet evidence based zijn. We zullen het duurzaam moeten organiseren. De consequentie hiervan is dat de dingen fundamenteel anders moeten.

Deze transitie waarbij de zorg om de personen met verward gedrag weggehaald wordt bij de politie draagt bij aan het beter en juister oplossen van maatschappelijke vragen en uitdagingen. Deze personen die momenteel vaak tussen wal en schip vallen, verdienen de zorg die ze nodig hebben. Momenteel ontsporen deze mensen en worden ze in verband met hun gedrag regelmatig in de politiecel gezet. Samen met diverse partijen zal er een sluitende aanpak voor de zorg en ondersteuning van mensen met verward gedrag moeten worden georganiseerd. Hierbij ligt de focus niet alleen op de korte termijn, maar juist ook op de lange termijn. Dan alleen worden deze mensen geholpen en wordt voorkomen dat ze recidiveren.

Iedereen kan verward raken

Alvorens verder te kijken moeten we eerst uitzoeken wie nou precies die personen met verward gedrag zijn. Wat zijn dat voor mensen? “Het begrip verwarde personen wordt sinds 2011 publiekelijk gebruikt door de politie, dat hiervoor de melding E33 hanteert. Het begrip is een containerbegrip voor mensen met een verslaving, dementie, een verstandelijke beperking of psychische stoornissen. Maar ook lastige mensen en mensen met sociale problemen, die even “de weg kwijt zijn” vanwege sociale problematiek (verbroken relatie, verlies van werk of overlijden van liefhebbende(n))”.[3]

Het kan maar zo zijn dat u of ik verward raakt. Het is maar net wat voor ingrijpende levensgebeurtenissen er op uw pad komen. Maar de overgrote meerderheid van de verwarde personen worden niet door de politie gezien. Juist de instanties die veel contact hebben met de hierboven genoemde (bijzondere) doelgroepen kunnen een nog beter beeld geven. Coline van Everdingen, arts maatschappij en gezondheid, heeft een beeldvormend onderzoek verricht onder dak- en thuislozen in de laagdrempelige opvang van het Leger des Heils. Zij beantwoordt de volgende vragen: wie zijn het, wat zijn hun kenmerken en wat is de aard en ernst van hun problemen? Hieruit komt naar voren dat de overgrote meerderheid van de oorzaken niet ligt binnen de psychiatrie.

Het groeiend aantal personen met verward gedrag zou komen door bezuinigingen in de zorg, waardoor er minder bedden in psychiatrische ziekenhuizen zijn. Dr. Koekkoek meent dat deze reductie slechts tien procent van de groei van het aantal ‘verwarden’ verklaart. Moeilijkere toegang tot zorginstellingen en de economische crisis zijn twee andere belangrijkere redenen. Ondanks bezuinigingen heeft ons land nog steeds twee tot tien keer meer psychiatrische bedden dan veel Europese landen, aldus Dr. Koekkoek. Volgens hem zijn extra bedden niet de oplossing om het aantal personen met verward gedrag terug te dringen.

Patiënten met verward gedrag horen thuis binnen de (goedkopere) 1^ste-lijnszorg

Waarom worden deze personen met verward gedrag dan toch eerst gezien door de GGZ. Terwijl ieder andere patiënt in de maatschappij altijd eerst langs zijn huisarts gaat. De patiënt zal dan in overleg met zijn huisarts bekijken welke zorg voor hem of haar het beste is. Dit kan vaak binnen de eerste lijn zelf, bv. bij de POH-GGZ of bij de huisarts zelf. Mocht dit niet passend zijn dan kan de huisarts verwijzen naar andere eerstelijns hulpverleners of eventueel naar de GGZ. De 2^de lijn zorg komt vaak pas kijken indien er sprake is van psychiatrie in engere zin.

Naast het feit dat de patiënt goede zorg ontvangt, willen we niet dat een patiënt onterecht een psychiatrisch stempel krijgt. Het organiseren van zorg dicht bij de patiënt is van belang, zodat de kans op terugval zo klein mogelijk wordt. De zorg voor deze personen vergt een brede generalistische aanpak, waarvoor een grote rol behoort te zijn weggelegd voor de eerstelijns zorg in nauwe samenwerking met het maatschappelijk werk en een buddy systeem met vrijwilligers (bij voorkeur ervaringsdeskundigen). Binnen deze eerstelijnszorg is de huisarts de poortwachter. Huisartsen hebben een brede rol in het zorgsysteem als aanbieders van generalistische zorg die continu is en gericht op patiënten in hun sociale context. De huisarts kent het hele scala aan gezondheidsproblemen en weet als geen ander waar welke zorg het beste gevonden kan worden. De huisarts voert ook de regie in de eerstelijns zorg en maatschappelijke dienstverlening om net meer dan nodig de vereiste ondersteuning en zorg te verlenen

De huisarts voor bijzondere doelgroepen als deze

Maar ook de gemiddelde huisarts is niet altijd geschikt voor het eerste contact met deze personen met verward gedrag. Binnen de eerstelijnszorg is er een organisatie die zich al 20 jaar heeft gericht op deze bijzondere doelgroepen. MedTzorg, maar ook het Leger des Heils, zetten zich beide al jaren succesvol in voor de zorg voor deze bijzondere doelgroepen. MedTzorg levert de huisartsen, die gespecialiseerd zijn in deze bijzondere doelgroepen en het Leger des Heils kan indien gewenst (tijdelijk) het juiste maatschappelijk werk, buddy en opvang bieden.

Meer weten?

Op het congres Personen met verward gedrag hoort u hoe u de opvang en hulpverlening voor verwarde personen organiseert in uw gemeente.

 

[1] http://www.volkskrant.nl/binnenland/politie-stopt-met-opvang-verwarde-mensen~a4374562/

[2] http://www.nu.nl/binnenland/4319672/politie-stopt-met-opvang-en-vervoer-van-verwarde-personen-.html

[3] De Volkskrant 31 januari 2017; Noem ze geen “verwarde personen”; http://www.discura.nl/discura/download/common/verward1.pdf