Helderheid over verward gedrag

Te weinig personen met verward gedrag kunnen in deze tijd rekenen op steun en begrip van vrienden en kennissen en vinden hun weg naar de professionele hulpverlening. De focus ligt daarentegen te eenzijdig op het voorkomen van overlast die personen met verward gedrag kunnen veroorzaken. Waarom dat zo is en hoe het beter kan, was in de Cultuurkoepel Heiloo een belangrijk onderwerp tijdens het congres ‘Personen met verward gedrag’. 

Het aantal personen met verward gedrag dat te maken heeft met onder andere verslaving, illegaliteit of grote schulden neemt de laatste jaren toe. Gelijktijdig wil de overheid dat alle gemeenten en regio’s per 1 oktober 2018 beschikken over een goed werkende aanpak voor mensen met verward gedrag. Mede hierom organiseerde het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid (SBO) het congres in Heiloo. De congresdeelnemers werken onder andere voor veiligheidshuizen, Centra Jeugd en Gezin, reclasseringsorganisaties, jeugdinrichtingen, gevangenissen, gemeenten en veiligheidsregio’s en krijgen nogal eens met personen met verward gedrag te maken.

Teloorgang van gemeenschappen en community’s

Meerdere sprekers gaven tekst en uitleg over onder andere het ontstaan van onveilige situaties en overlast veroorzaakt door personen met verward gedrag en de omgang met deze personen. Zo wijdt psycholoog en victimoloog Carl Steinmetz de toename van het aantal personen met verward gedrag mede aan de afname van het aantal behandelplekken (‘bedden’) in GGZ-instellingen. Deze en andere bezuinigingen in de zorg leiden volgens hem tot minder aandacht voor personen met verward gedrag en zorgen voor meer verwarde mensen op straat. “Er is geen Ministerie van Sociaal weefsel; dat zou er wel moeten zijn. We kijken terug op kabinetten van afbraak.” Carl Steinmetz sprak verder over de teloorgang van gemeenschappen en community’s waar mensen met problemen zich vroeger gesteund voelden binnen een sociaal netwerk. Een mooi voorbeeld is volgens de spreker het goede werk binnen de congregatie van de broeders van Onze-Lieve-Vrouwe van Lourdes op Landgoed Willibrordus in de vorige eeuw. Deze broeders ondersteunden binnen de kloostergemeenschap behoeftigen en arme mensen.

Agressie en onmacht

Volgens spreker Toon Walravens, onder andere initiatiefnemer van de Stichting Herstel en Terugkeer, is vooral de steun voor personen met verward gedrag vanuit de directe omgeving essentieel om te kunnen functioneren in een veilige samenleving. Hij kan erover meepraten: Toon Walravens was vroeger verslaafd, kreeg te maken met justitie en woonde in zijn jeugd jarenlang in internaten. “Altijd zijn het mensen die je verder helpen” Een voorwaarde voor effectieve hulp is dat de omgeving open staat voor het wel en wee van hun verwarde medemensen. Begrip en de menselijke maat zijn nodig om iemand te kunnen begrijpen, benadrukt hij. Toon Walraven noemt als voorbeeld de situatie van zijn overbuurman. Op een gegeven moment nodigde hij mij thuis uit. Hij vertelde toen dat hij tijdens de oorlog in voormalig Joegoslavië als ‘Blauwhelm’ werkte. Hij loopt nu met een trauma rond. Mijn buurman kreeg van niemand steun en begrip. Nu zorgen de buurtbrigadier en zijn buurtgenoten voor de nodige ondersteuning en gaat het een stuk beter. Gelukkig maar, want deze mensen hebben recht op hulp. Ze hebben geen recht op de ondergang.” Toch is het begrijpelijk dat niet iedereen in eerste instantie in staat is een persoon met verward gedrag onder zijn hoede te nemen. Hij laat een foto zien van een vuist met daarop de woorden ‘fuck you’ en liet het publiek hierop reageren. “Welke woorden komen in je op?” De aanwezigen noemden het woord ‘agressie’ maar ook ‘afkeer’ en ‘onmacht’. Toon Walravens: “Door de boodschap ‘onmacht’ en ‘afkeer’ te veronachtzamen en vooral het agressieve van de boodschap te benoemen, richt je je uitsluitend op het voorkomen van geweld. Zo creëer je afstand van elkaar. Dat lost voor die persoon met verward gedrag niets op.” Ook schiet volgens Toon Walravens de samenwerking tussen instanties bij de aanpak en signalering van overlast tekort. “Zo is het vaak onduidelijk bij welke hulpverleningsinstanties potentiële cliënten kunnen aankloppen. Vanwege financiële redenen worden zij nog wel eens van het kastje naar de muur gestuurd.”

Samenwerken is informatie delen

Na de sessie van Toon Walravens namen jurist Jolanda van Boven en zelfstandig adviseur Peter Gunst het woord. Zij lieten onder andere weten waar en op welke manier passende informatie over personen met verward gedrag verkrijgbaar is. Ook gingen zij in op het delen van informatie en het voorkomen en uitwisselen van praktische en organisatorische problemen bij informatie-uitwisseling. Even later stond Carl Steinmetz opnieuw voor de microfoon. Hij sprak over de manier waarop de opvang van mensen met verward gedrag is geregeld binnen een gemeente en hoe men passende zorg kan bieden. De deelnemers aan het congres konden ’s middags praten met ervaringsdeskundigen over psychische kwetsbaarheid en hun ervaringen met opvang en hulpverlening. Ook stonden er interactieve sessies op het programma met als doel kennis en ervaringen uit te wisselen.

Meer weten?

Op het congres Personen met verward gedrag hoort u hoe u samen met uw partners samenwerkt aan de aanpak van personen met verward gedrag.

Op de opleiding procesregisseur personen met verward gedrag leert u hoe u de opvang en hulpverlening voor personen met verward gedrag organiseert in uw gemeente.