Het gevaar van magisch denken

“Magisch denken” is de overtuiging dat bepaalde gedachten bepaalde gebeurtenissen kunnen veroorzaken of verhinderen. Veel kinderen gaan door een periode van intensief “magisch denken” heen, maar meestal houdt dit op in de pubertijd. “Magisch denken” lijkt in eerste instantie een vrij onschuldige bezigheid, te veel “magisch denken” kan echter leiden tot persoonlijkheidsstoornissen en gevaarlijke situaties. In dit artikel wil ik de recente wereldwijde aanmoediging tot “magisch denken” bespreken en laten zien waar de eventuele gevaren schuilen.

Frances Peters, coach bij Freechoice en docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme en de opleiding ketenregisseur risicojeugd en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, gespecialiseerd in identiteitsontwikkeling en dwingende subculturen en voormalig lid van een religieuze sekte.

Ik heb het natuurlijk over de boodschap die wordt verkondigd in de film (en boeken) “The Secret”, die beweert dat positieve gedachten positieve gebeurtenissen in je leven bewerkstelligen en negatieve gedachten negatieve gebeurtenissen. “The Law of Attraction” noemen ze dit, een nogal zweverige New-Age gedachte die een semi-wetenschappelijke basis vindt in de “multiverse” theorie uit de quantum mechanica. “The Law of Attraction” stelt dat je aantrekt waar je aan denkt; een grove verdraaiing en versimpeling van de multiverse theorie en vanzelfsprekend is hier niets wetenschappelijks aan, de makers van “The Secret” doen in de film echter voorkomen alsof wetenschappers hun claim ondersteunen! Eigenlijk propageert “The Secret” op schaamteloze wijze het structureel “magisch denken” en daarin schuilen wel degelijk gevaren:

Dwangmatige handelingen

“Magisch denken” gaat vaak gepaard met dwangmatige handelingen, ook wel “dwangneuroses” genoemd. Wanneer iemand een handeling koppelt aan een “magische gedachte” ontwikkelt hij een dwangneurose. Een goed maar vrij onschuldig voorbeeld is de topsporter die voor elke wedstrijd drie keer de veters van zijn linkerschoen moet strikken, anders verliest hij de wedstrijd zeker. De “magische gedachte” is schuin gedrukt: de sporter is op voorhand overtuigd van zijn verlies omdat hij denkt dat hij gaat verliezen; om deze constant herhalende gedachte in zijn hoofd een halt toe te roepen heeft hij bedacht dat hij drie de keer de veters van zijn linkerschoen moet strikken.

Het is niet moeilijk te bedenken dat zulke dwangneuroses ernstige vormen kunnen aannemen. Zo zijn er gevallen bekend van mensen die elke nacht tientallen kilometers moeten rijden om een bepaalde brug over te steken, anders gaat er een familielid dood! De boodschap van “The Secret” is dus een perfecte voedingsbodem voor het ontwikkelen van een eindeloze reeks dwangneuroses: als je in de veronderstelling bent dat negatieve gedachten negatieve gebeurtenissen veroorzaken zijn dwangmatige handelingen een snelle maar gevaarlijke oplossing om de negatieve gedachten “te slim af te zijn”. Het is natuurlijk ook mogelijk aan positieve “magische gedachten” dwangneuroses te koppelen.

Misbruik maken van personen die magisch denken

Geloven in “The Law of Attraction” maakt je kwetsbaar voor personen die misbruik maken van mensen die “magisch denken”. Een goed voorbeeld is kwestbaar zijn voor de vloeken van “voodoo-priesters” en “tantrick wizards” als ook de recruiteringswerkwijze van bepaalde sektes en religies en de praktijken van “healers” (gebedsgenezers bijvoorbeeld). Als je gelooft dat “magisch denken” mogelijk is geloof je ook dat anderen mensen met hun gedachten gebeurtenissen kunnen veroorzaken en de kans is dan aanwezig dat je bang bent voor bezweringen en vloeken (bijvoorbeeld een voodoo-vloek, of zo’n pop met spelden). Het is al meerdere malen bewezen dat vloeken niets uithalen bij mensen die daar helemaal niet in geloven, maar de suggestie van de vloek kan bij “magische denkers” wel voor lichamelijk en geestelijke problemen zorgen (het zogenaamde nocebo-effect: het tegenovergestelde van het placebo-effect).

Ook zou je kunnen gaan geloven dat in het geval van een ernstige ziekte je wel eens geholpen zou kunnen worden door gebedsgenezers of andere kwakzalvers die zeggen je te kunnen genezen met hun positieve energie en wereldvreemde handelingen in plaats van door echte artsen en chirurgen: een gevaarlijke dispositie! Het volgen van de boodschap in “The Secret” stelt je dus op onmerkbare wijze open voor dit soort zaken.

Boodschap

Mensen om je heen worden gek van je constante gepreek met de boodschap uit “The Secret”!! Ik kon het niet laten dit “gevaar” erbij te vermelden :). Het is me opgevallen dat éénieder die “The Secret” heeft gezien en ervan onder de indruk is (en dat zijn er velen) maandenlang over bijna niets anders kan praten en ook bij iedere sociale aangelegenheid geen kans onbenut laat anderen aan te moedigen de film te gaan zien, op deze wijze ben ik helaas ook beland bij de film!

Positief denken

Met positief denken is vanzelfsprekend niets mis, met “magisch denken” echter wel. Ik wil zeker niet beweren dat de kans groot is dat je te maken krijgt met dwangneuroses, sektes en gebedsgenezers als je “The Secret” hebt gezien en af en toe probeert “The Law of Attraction” in de praktijk te brengen. De kans, hoe klein dan ook, bestaat en dat wordt nergens in de film gezegd. “The Secret” deelt dus klaarblijkelijk niet al haar geheimen!