Het ondermijnende effect van milieucriminaliteit

Valentijnsdag 2019 gebruiken om stil te staan bij de effecten van milieucriminaliteit. Dat deden zo’n 70 deelnemers van het congres Milieucriminaliteit van het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid. Op de Hague Security Delta werden zij bijgepraat over het thema. Daarbij kwam onder meer de mogelijkheden voor strafrechtelijk en bestuurlijk aanpakken langs.

Mark Albers, adviseur veiligheid en innovatie bij Van Aetsveld en hoofddocent van de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning.

Triple helix aanpak werkt

De directeur van de HSD, Joris den Bruinen, opende met een toelichting op de triple helix aanpak. Marktpartijen, overheid en onderzoeksinstellingen werken daarbij samen om maatschappelijke problemen aan te pakken. Daarbij gebruiken ze innovaties uit andere werkvelden. De HSD fungeert daarbij als een ontmoetingsplaats rond thema’s.

Satellietbeeldanalyse pakt drugs aan

Een van de innovaties is gebaseerd op beeldanalysetechnieken zoals gebruikt voor en door satellieten. Door die techniek aan te passen en actief te maken op drugsdumpingen, beschikken we over extra ogen en oren. Daarmee kunnen we dumpingen zien die nu buiten beeld blijven.

Het milieu raakt ons allemaal

Dagvoorzitter Richard Franken legt de link tussen milieucriminaliteit en ondermijning. Landelijk wordt gesproken over grote thema’s als het klimaatakkoord. Dat is een ver van mijn bed show. Maar als in jouw gemeente drugsafval gedumpt wordt in het riool of een woonwijk gebouwd is op vervuilde grond, dan komt milieucriminaliteit opeens erg dichtbij. Want die schade betalen we uit van belastinggeld. Dat betalen jij en ik dus!

Wat wil de zaal weten?

Vanuit de zaal komen vragen over welke bevoegdheden partijen hebben waarmee samengewerkt kan worden. En bestaat de vraag welke ondersteuning het veld nodig heeft om effectiever aan te pakken? En hoe krijgen we breder tussen de oren dat het een groot probleem is? Een probleem waar nog te weinig bestuurders en bewoners bij stil staan.

Opzet of per ongeluk mis gegaan?

Vanuit de inspectie leefomgeving en transport van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat spreekt Edwin Lakerveld. Hij is verantwoordelijk voor inlichtingen en opsporing bij dit 1100 medewerkers tellende orgaan. Hij legt een directe link tussen milieu en geld. Want vaak is er op twee manieren te verdienen aan het milieu. Afval verwerken levert geld op. En als je bij die verwerking een restproduct kunt maken waar een afzetmarkt voor is, brengt dat ook nog geld op. Soms gaat dat per ongeluk mis, vaak blijkt er spraken van opzet.

Concurrentievervalsing

Spelers die het spel illegaal spelen, kunnen onder de prijs van andere marktpartijen bieden. Daarmee werken ze de legitieme bedrijven uit de markt. En als overheid moet je dat maar eens zien te ontdekken. Want “als je het niet ziet … is het er niet”. Gelukkig is er steeds meer bestuurlijke aandacht voor. Het nationaal dreigingsbeeld besteed aandacht aan milieucriminaliteit en internationaal zien we ook dat in het kader van de circulaire economie er steeds meer aandacht voor is.

Complexe materie

Wat de aanpak lastig maakt is de complexiteit waarmee we te maken hebben. Je moet veel weten van de wet, van de bedrijfsprocessen, van financiën en aan kunnen tonen dat er spraken is van opzet. Dat vraagt om samenwerking met andere kennishouders, zoals de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (denk aan de Fiproniel-eieren).

China sluit zijn grenzen

Ons plasticafval kunnen we niet meer naar China exporteren. Dus blijft het in Europa. Omdat we open grenzen hebben, kan het eenvoudig gestort worden in landen die minder strenge regels hebben. En dan blijkt opeens dat veel van die stortplaatsen (spontaan?) in brand vliegen. Dat lijkt op de manier waarop de maffia in Italië jarenlang hun monopolie op vuilnis omzette in winst….

Maatschappelijk probleem

En ook in ons land hebben we grote uitdagingen met afval. De berg teerhoudend afval groeit, terwijl we nog steeds geen mogelijkheden hebben om die te verwerken. Gaat een bedrijf dat die stoffen heeft ingekocht failliet, dan is de overheid aan zet om de rommel op te ruimen. Dat was ook het geval bij de afhandeling van de brand in Moerdijk. U en ik betalen dus uiteindelijk de prijs in schade aan ons leefmilieu en herstelbetalingen uit belastinggeld.

4,2 miljard omzet

Inschattingen van de omzet van milieucriminaliteit op afval en verontreinigde grond komen uit op zo’n 4,2 miljard euro. Bij zo’n bedrag kan je je voorstellen dat 70 opsporingsambtenaren bij IL&T een druppel op een gloeiende plaat is. En dat de kreet “follow the money” opeens ook op milieu van toepassing is! Want we willen toch dat misdaad niet loont?

Veilig leefklimaat – ook voor onze kinderen

Hugo van Klaveren, portefeuillehouder Milieu binnen de politie, spreekt als ambitie uit om de aarde door te geven aan onze kinderen. Hij wordt somber van de vele voorbeelden van hoe het mis kan gaan en van wat er mis gaat. Gelukkig ziet hij ook positieve ontwikkelingen.

Steeds meer samenwerking

Want private en publieke partijen werken steeds meer samen. Helpen elkaar door inzichten te delen. Door kennis beschikbaar te stellen. En door samen te bepalen hoe het beste doorgepakt kan worden. Want samen moeten we zorgen voor een veilig leefklimaat.

Inzetten op vijf factoren

Om weerbaarder te zijn moeten we zorgen voor:

1. Een robuust financieel stelsel, dat valse concurrentie detecteert en corrigeert;
2. Versterking van de leefbaarheid door ons weerbaar te maken tegen misstanden, door tijdig te signaleren dat vervuilde grond wordt gebruikt in een woonwijk of agrarisch gebied;
3. Onze ecologische structuur te koesteren. En bijvoorbeeld te voorkomen dat ons oppervlaktewater vervuild wordt;
4. Ons rechtsgevoel/onze morailiteit te versterken. Want een (te) goedkope aanbieding voor grondreiniging is vaak te mooi om waar te zijn;
5. Versterking van de rechtstaat, door de juiste wetten, de juiste controles vooraf en de het juiste toezicht in te richten.

Milieucriminaliteit slachtofferloos?

Zoals het voorgaande al aangeeft, is milieucriminaliteit verre van slachtofferloos. De maatschappij wordt op korte en lange termijn benadeeld door mensen die gaan voor plat geldelijk gewin. Daarom moeten we meer en integraal aanpakken. In de keten van vergunningverlening, toezicht, handhaving en opsporing. Maar ook in verbinding met andere particuliere partners. En de politie doet daarin een stap naar voren!

Bewustwording van de beerput

De regisseur van de Beerput van Nederland, Wilfried Koomen, schetst de uitdaging die hij had om een complex probleem toegankelijk te maken voor iedereen. Zijn trigger was een persoonlijke ervaring. Als Amsterdammer is hij er trots op dat de IJ zo schoon is dat je erin kan zwemmen. En dat doet hij dus ook. Als hij bij de research er achter komt dat er zwaar vervuild water geloosd wordt op datzelfde IJ, komt milieucriminaliteit wel erg dichtbij…

Verwevenheid met bestuur

Stuitend vind hij ook de betrokkenheid van bestuurders. Zij zijn vaak als betrokken bij het verlenen van een vergunning, actief in raden van toezicht op bestuur en soms zelfs sterk aan het lobbyen. En dat zien we op lokaal, nationaal, provinciaal en internationaal niveau. Hebben we dan toch te maken met situaties als in Italië?

Ondermijnende effecten

Publiek beschikbaar materiaal toont aan dat milieu-installaties, waar veel mee mis is, niet gesloten worden. Want we kunnen ze niet sluiten omdat er geen alternatief voorhanden is. Of omdat de provincie aandeelhouder is of omdat sluiting een restrisico oplevert dat we niet kunnen of willen dragen. En daarmee schuiven we de problemen door naar de volgende generatie…

Aanpakken vraagt om samenwerken

Als er een ding duidelijk is, dan is het dat dit vraagstuk groot is. Te groot voor een individuele speler. Dat er altijd samengewerkt moet worden. In de workshop samenwerken in een netwerk aan de aanpak van milieucriminaliteit heeft Mark Albers van Van Aetsveld een vijf stappenplan toegelicht waarmee te kunt komen tot samenwerken tussen organisaties.

Meer weten?

• Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoort u hoe u ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in uw gemeente voorkomt.
• Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leert u hoe u voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in uw gemeente.
• Op de opleiding Inzicht in de Criminologie leert u wat de verschijningsvormen, oorzaken en gevolgen zijn van criminaliteit en hoe u deze waar mogelijk voorkomt en waar nodig aanpakt.
• Op de cursus APV & Bijzondere Wetten leert u welk juridisch instrumentarium u tot uw beschikking heeft om de leefbaarheid en veiligheid in wijken en buurten te waarborgen.
• Op de opleiding bibob coördinator leert u hoe u de wet Bibob toepast in uw gemeente.
• Op de opleiding Integraal toezichthouder handhaving leert u hoe u het toezicht en de handhaving organiseert in uw gemeente.
• Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
• Op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leert u van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor uw uitvoeringspraktijk.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leert u hoe u informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met uw veiligheidspartners.
• Op de cursus Predictive profiling leert u hoe u afwijkend gedrag signaleert en dreigingen in de omgeving voorkomt.
• Op de cursus Waarheidsvinding leert u hoe u door de waarheid te achterhalen een einde kan maken aan een ongewenste situatie.
• Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw organisatie.