Hoe voorkom je destructief leiderschap?

Als er binnen een bedrijf sprake is van destructief leiderschap gaat het meestal om leidinggevenden die op een negatieve manier gebruik maken van hun macht. Ze misbruiken hun positie om persoonlijke doelen en behoeftes te vervullen. Kwaadwillend gedrag, met persoonlijke gewin als doel, dat ten koste gaat van zowel medewerkers als de organisatie. Dit destructief leiderschap kan bestaan uit kwetsen en intimideren, mensen tegen elkaar opzetten, liegen en spelletjes spelen, waardoor onder de werknemers het gevoel van onzekerheid en wantrouwen groeit. Ook is er regelmatig sprake van diefstal en fraude, leugens verspreiden over medewerkers en excessieve controle van medewerkers.

René Reijenga, directeur van Screenen.com, verricht met een team bestaande uit psychologen, onderzoek experts, interviewspecialisten, criminologen en recherche-experts screenings voor (semi)overheden en bedrijven.

Een andere vorm van destructief leiderschap is het varen van een eigen koers, waarbij kritische tegengeluiden stelselmatig worden genegeerd. Vaak worden er dan steeds grotere onverantwoorde risico’s genomen. Het kan desastreuze gevolgen voor uw organisatie als geheel hebben.

Toxic triangle

Destructieve leiders beschikken vaak over sterke leiderschapseigenschappen die, in combinatie met een machtspositie, kunnen leiden tot dergelijk gedrag. Daarnaast hebben ze volgers nodig: mensen die de destructieve leider uit overtuiging, uit bewondering of opportunisme volgen.  Trouwe fans en opportunisten legitimeren dus als het ware de machtspositie die de leider heeft. De meeste volgers keuren het destructieve gedrag van de leidinggevende af, maar zijn bang voor de gevolgen als ze ertegen ingaan. Onbedoeld legitimeert deze groep dus de wijze waarop de leidinggevende handelt.

Gebrek aan tegenkracht

Ten slotte is er in een bevorderlijke omgeving vaak gebrek aan gezonde ‘tegenkracht’ iemand die aan de bel trekt als de situatie uit de hand loopt. Voor een destructieve lijnmanager kan het zijn eigen leidinggevende, maar ook collega-leidinggevenden of de eigen medewerker zijn. Het probleem is vaak dat men het destructieve gedrag wel opmerkt, maar het wanbedrag bagatelliseert of goedpraat. Vaak ontbreekt het ook aan het lef dat nodig is om het destructieve gedrag kritisch aan de orde te stellen. Deze drie factoren leiden tot een “toxische driehoek” van destructief leiderschap. Maar wat kunt u nou doen om dit binnen uw bedrijf te voorkomen?

Voorkomen van destructief leiderschap

Helemaal voorkomen van destructief leiderschap is waarschijnlijk een illusie. Het kan zich namelijk ook ontwikkelen bij iemand die voorheen prima functioneerde, of iemand die het hele bedrijf met zijn charmante babbel heeft ingepakt. Maar u kunt wel degelijk zelf iets doen om de rol van een destructieve leider binnen uw bedrijf te verkleinen, bijvoorbeeld door:

• Goed opletten of leidinggevenden gebrek aan zelfreflectie en empathie tonen;
• Het tijdig opmerken als er sprake is van arrogant of hoogmoedig gedrag of dat de leidinggevende niet goed kan omgaan met feedback;
• Klachten over gedrag van een leidinggevende altijd serieus te nemen;
• Te werken aan een open en veilig klimaat waarin medewerkers elkaar kunnen aanspreken.

Integriteitsonderzoek

Een zeer effectieve manier om te voorkomen dat dergelijke misstanden bij uw bedrijf uberhaupt aan de orde kunnen komen, is door een screeningsonderzoek te laten doen. Een onderdeel daarvan is het referentenonderzoek, waarbij we tot de bodem uitzoeken hoe de kandidaat eerder heeft gefunctioneerd en dus binnen no-time boven tafel krijgen of er eerder sprake van destructief leiderschap is geweest. Bij relevante functies ondervraagt een screeningsbureau de kandidaat ook over integriteit. De kandidaat krijgt tijdens dit integriteitsonderzoek een aantal casussen voorgelegd die een beter beeld geven over hoe diegene zou handelen in bepaalde situaties. Op die manier checken we of de kandidaat inderdaad zo betrouwbaar en integer is als hij of zij het heeft doen voorkomen bij zijn sollicitatieprocedure en hoe groot het risico op destructief leiderschap is.

Meer weten?

• Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domeinleert u hoe u komt tot een integriteitsbeleid voor uw organisatie.
• Op de cursus Waarheidsvinding leert u hoe u door de waarheid te achterhalen een einde kan maken aan een ongewenste situatie.