Impact milieucriminaliteit ernstig onderschat

Nederlandse toezichthouders en handhavers worstelen met de aanpak van milieucriminaliteit. Nog te vaak krijgen ze van bestuurders te weinig ruimte en middelen om criminelen met lak aan het milieu op te sporen, te stoppen en te bestraffen. Maar ze blijven strijdvaardig, zo bleek onlangs op een congres over milieucriminaliteit.

Govert Buijze, auteur bij het vakblad Afval

Bedrijven die keer op keer de mist in gaan en de samenleving met gigantische milieuschade en kosten opzadelen, moeten steeds hogere boetes krijgen of hun vergunning moet gewoon worden ingetrokken. Vergunningen moeten allemaal worden gedigitaliseerd, waardoor de handhaving veel makkelijker en kosteneffectiever kan. En de kosten van de handhaving moeten verhaald kunnen worden op de aanvrager van de milieuvergunning, bijvoorbeeld via leges. Tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu eind vorig jaar had met name de linkse oppositie in de Tweede Kamer voldoende suggesties om milieucriminaliteit in Nederland aan te pakken. De coalitie verwees ze echter naar de prullenbak, inclusief een motie waarin de regering werd gevraagd om samen met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) te onderzoeken hoe effectief tegen milieucriminaliteit kan worden opgetreden. Ook een oproep om meer geld vrij te maken voor meer capaciteit en kennis bij de ILT was aan dovemans oren gericht. Wie op 14 februari het Congres Milieucriminaliteit van het Studiecentrum Bedrijf en Overheid bezocht, kon zich met recht afvragen of dat wel zo’n goed idee is geweest.

Keiharde criminaliteit

Milieucriminaliteit is een keiharde vorm van criminaliteit en kost de samenleving veel meer geld dan we denken, wist ILT-hoofd Inlichtingen en Opsporingsdienst Edwin Lakerveld te vertellen. Het probleem wordt volgens hem ernstig onderschat. In Nederland investeren we flink in het pakken van een stel dat in hotels overnachtte en dineerde zonder te betalen. Uitgedrukt in geld was de schade van hun actie echter ongeveer 60.000 euro. Met milieucriminaliteit zijn naar schatting echter miljarden euro’s gemoeid, bijvoorbeeld via de onjuiste verwerking van afval en de aantasting van de bodem en het grondwater, stelde Lakerveld. Toch werken bij de ILT maar zeventig opsporingsambtenaren aan de aanpak van milieucriminaliteit.

Haalcriminaliteit

Milieucriminaliteit aanpakken is überhaupt lastig, erkende hij. Milieucriminaliteit is haalcriminaliteit: het milieu doet geen aangifte. Als toezichthouders en handhavers er niet naar kijken, is het er zogenaamd niet. Helaas kan bestuurders dat soms goed uitkomen. Ook is er veel kennis van de wet nodig, maar ook van bedrijfsprocessen en financiën. Verder is het lang niet altijd eenvoudig om opzet te bewijzen. Lakervelds oplossing om toch effectief te werken aan de bestrijding van afvalcriminaliteit: intensieve samenwerking met andere partijen.

Beperkte capaciteit

Hugo van Klaveren, portefeuillehouder Milieu bij de politie, kon zich daarin vinden. Ook bij de politie is er maar zeer beperkt capaciteit voor de aanpak van milieucriminaliteit. Het is dus zaak de capaciteit die er is zo gericht mogelijk in te zetten. Een kennispositie is daarbij heel belangrijk. Hij pleitte voor het onderling delen van kennis in de toezicht- en handhavingsketen en het samen bepalen van hoe het beste kan worden doorgepakt. Milieucriminaliteit is volgens hem een ernstige vorm van ondermijning met gevolgen voor onder andere het economisch stelsel, de leefbaarheid, de ecologische omgeving én de rechtstaat. We moeten ons afvragen hoeveel ruimte we criminelen willen geven, wierp hij op.

Stevige aanpak

Als het aan officier van justitie Ingeborg Koopmans ligt, wordt die ruimte zeer beperkt. In een vurig betoog benadrukte zij dat niet alleen het milieu, maar ook de goede naam van ons land op het spel staat. Nederland bestaat bij de gratie van export. Rellen met bijvoorbeeld vervuilde producten kunnen de exportpositie ernstig schaden. Zij vindt dat we ons als samenleving de vraag moeten stellen hoeveel slachtoffers we acceptabel vinden, hoeveel geld milieucriminaliteit ons mag kosten en wie de rekening eigenlijk moet betalen? Ze zei dat het Openbaar Ministerie (OM) in ieder geval zal onderzoeken waar de gaten in de wetgeving zitten waar criminelen gebruik van maken. Daarnaast zal het OM de komende tijd onder andere steviger inzetten op de aanpak van feitelijke leidinggevenden, meer nadruk leggen op ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en de effecten van strafrechtelijk optreden vergroten.

Meer weten?

• Op het congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit hoor je hoe je ondermijning veroorzaakt door criminele netwerken in jouw gemeente voorkomt.
• Op de cursus Bestuurlijke aanpak van ondermijning leer je hoe je voorkomt dat criminele organisaties zich vestigen in jouw gemeente.
• Op de opleiding Inzicht in de Criminologie leer je wat de verschijningsvormen, oorzaken en gevolgen zijn van criminaliteit en hoe je deze waar mogelijk voorkomt en waar nodig aanpakt.
• Op de opleiding gebiedsregisseur leer je hoe je de leefbaarheid en veiligheid bevordert in kwetsbare gebieden.
• Op de cursus APV & Bijzondere Wetten leer je welk juridisch instrumentarium je tot jouw beschikking hebt om de leefbaarheid en veiligheid in wijken en buurten te waarborgen.
• Op de opleiding bibob coördinator leer je hoe je de wet Bibob toepast in jouw gemeente.
• Op de opleiding Integraal toezichthouder handhaving leer je hoe je het toezicht en de handhaving organiseert in jouw gemeente.
• Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leer je hoe je misstanden in jouw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
• Op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leer je van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor jouw uitvoeringspraktijk.
• Op de cursus Informatie uitwisseling in de veiligheidsketen leer je hoe je informatie verzamelt, analyseert en uitwisselt in samenwerking met jouw veiligheidspartners.
• Op de cursus Predictive profiling leer je hoe je afwijkend gedrag signaleert en dreigingen in de omgeving voorkomt.
• Op de cursus Waarheidsvinding leer je hoe je door de waarheid te achterhalen een einde kan maken aan een ongewenste situatie.
• Op de opleiding Integriteitscoördinator in het publieke domein leer je hoe je komt tot een integriteitsbeleid voor jouw organisatie.

 

Bron: Vakblad Afval!, maart 2019