SBO Blog Het blog van Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Politie en burgemeesters zijn slecht omgegaan met demonstraties rond Zwarte Piet. Het is een ongewenste boodschap dat demonstraties van tegenstanders werden ingeperkt of verboden. Dat gebeurde omdat de openbare orde in het geding zou zijn geweest.
Jan Brouwer, hoogleraar Algemene rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen, directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid en docent van de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid en de cursus Openbare Orde, Rampen en Noodbevoegdheden.
Verkeerd signaal
De problemen zijn te wijten aan het ‘verkeerde signaal’ dat vorig jaar in Friesland is afgegeven, oordeelt Jan Brouwer. ‘Het optreden van de politie daar was beneden alle peil: ze hadden wel degelijk kunnen ingrijpen bij de wegblokkades. Nu denken voorstanders van Zwarte Piet dat het helpt om te dreigen met geweld: hoe hoger je van tevoren van de toren blaast, hoe groter je kans op succes.’
Demonstratie verbieden
De burgemeester van Nijmegen verbood een demonstratie tegen Zwarte Piet omdat de veiligheid van de betogers niet langer kon worden gegarandeerd. Supporters van voetbalclub NEC hadden aangekondigd de protesten ‘niet te zullen tolereren’. Zwolle verbood een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet (KOZP) met achttien deelnemers. ‘Dit is een stevig besluit en zo’n besluit nemen wij dan ook pas wanneer er echt geen alternatieven meer zijn’, aldus de Zwolse burgemeester in een schriftelijke verklaring. ‘Dat is nu het geval, de risico’s zijn te groot. Voor ons staat nu de veiligheid van de demonstranten voorop.’
Gespannen sfeer
In Eindhoven werden twintig betogers van KOZP opgewacht door 250 leden van de harde kern van PSV. De politie dreef de twee groepen uiteen. De schreeuwende hooligans gooiden met eieren en blikjes, de KOZP-leden zwegen en hielden protestbordjes omhoog. In Tilburg verrichtte de politie zondag tientallen arrestaties onder voorstanders van Zwarte Piet. Ze waren volgens de politie op weg naar een locatie waar tegenstanders van Zwarte Piet zich ophielden. Ook in Den Haag, Hoorn en Rotterdam was de sfeer gespannen.
Duidelijk signaal afgeven
Volgens Jan Brouwer zitten de problemen niet aan de kant van Kick Out Zwarte Piet. ‘Deze organisatie heeft heel veel te verliezen als ze over de schreef gaan. Het is de andere kant waar men iets mee moet. Naar deze groep moet je een duidelijk signaal afgeven. Bestuurders, ook onze premier, moeten meer begrip tonen voor dat deel van de gekleurde bevolking dat diepgewortelde gevoelens heeft tegen Zwarte Piet. Vervolgens moet je de gevoelens van allebei de kanten zien te kanaliseren. Anders komt dit probleem elk jaar terug.’
In strijd met grondwettelijk gedachtegoed
In Den Helder moest Kick Out Zwarte Piet van de gemeente zelf per tien betogers een gecertificeerde beveiliger inhuren. ‘Dat demonstranten zelf professionele beveiliging in moeten huren, betekent dat je een financiële drempel opwerpt om te demonstreren’, aldus Jan Brouwer. ‘Dat is in strijd met het grondwettelijke gedachtegoed en kan derhalve niet.’
Geen eigenrichting
Een woordvoerder van de Nationale Ombudsman benadrukt hoe belangrijk het is dat demonstranten hun mening kunnen laten horen. ‘Juist als je bang bent voor verstoring van de openbare orde, moet je extra maatregelen nemen, zodat een demonstratie kan doorgaan. Demonstranten hebben het recht om hun mening te uiten op een relevante plek en een relevant tijdstip. Dat is ook wat de rechtbank van Leeuwarden heeft gezegd in het vonnis tegen de blokkeerfriezen.’
Bedreigingen en geweld veroordelen
Amnesty International roept het kabinet op de bedreigingen en het geweld tegen vreedzame demonstranten scherp te veroordelen. ‘In een democratische rechtsstaat is geen plaats voor eigenrichting.’ In een opiniestuk in de Volkskrant riep directeur Eduard Nazarski van Amnesty Nederland premier Rutte eerder al op om ‘ondubbelzinnig duidelijk’ te maken dat iedereen in Nederland dezelfde fundamentele rechten en vrijheden heeft om te demonstreren.
Tegenstrijdigheid in kabinetsbeleid
Minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie) kondigde strafrechtelijke vervolging aan tegen relschoppers in Eindhoven. ‘Dit hoort niet in onze samenleving.’ GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg constateert een tegenstrijdigheid in het kabinetsbeleid. Enerzijds roepen Rutte en Grapperhaus op om niet tegen Zwarte Piet te demonstreren op de dag van de Sinterklaasintocht. ‘Anderzijds stuurt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken een instructie naar de burgemeesters dat het recht op demonstreren erbij hoort, binnen het zicht van de Sinterklaasintocht.’
Meer weten?
- Op de cursus Openbare Orde, Rampen en Noodbevoegdheden leert u wat de bevoegdheden en taken zijn van de burgemeester bij de openbare orde handhaving.
- Op de cursus Wet- en regelgeving in Openbare Orde en Veiligheid leert u van experts wat de (nieuwe) wetten op openbare orde en veiligheid betekenen voor uw uitvoeringspraktijk.
- Op de opleiding Integraal toezichthouder handhaving leert u hoe u het toezicht en de handhaving organiseert in uw gemeente.
- Op de cursus APV & Bijzondere Wetten leert u welk juridisch instrumentarium u tot uw beschikking heeft om de leefbaarheid en veiligheid in wijken en buurten te waarborgen.
- Op de cursus Bestuursrechtelijk handhaven leert u hoe u misstanden in uw gemeente voorkomt dan wel bestrijdt.
- Op de opleiding Overlastcoördinator leert u hoe u verloedering en ernstige overlast in uw wijk aanpakt.
Jan Brouwer heeft een punt, maar wel vanuit een éénzijdige argumentatie. het recht om de demonstreren en het recht op vrije meningsuiting, beide binnen de kaders van de wet, zijn een belangrijk goed in onze democratie.
In zijn artikel benadert hij echter alleen de belemmering die KOPZ heeft ondervonden van (rechtse?) tegendemonstraten. De demonstraties van rechtse activoerders worden veelvuldig belemmerd door (gewelddadige) linkse activisten. De dreiging dat door de tegendemonstratie wanordelijkheden kunenn ontstaan, is veelvuldig aanleiding voor burgemeesters de oorspronkelijke demonstratie niet toe te staan.
Beide (!) kanten hebben het recht op demonstreren, wat wij ook vinden van hun mening / uiting.
De redenering van Jan Brouwer is helder en integer maar er zijn wel kanttekeningen te plaatsen:
– Iedere demonstratie is een grondwettelijk recht en als de openbare orde door een demonstratie – of een tegendemonstratie c.q. actie bedreigd word of kan worden, dient de eerste inspanning er op gericht te zijn de oorspronkelijke demonstratie toch veilig door te laten gaan. Maar dat geldt dan voor iedereen. Ook als het om een mening gaat die ons niet bevalt. De meeste demonstraties die in Nederland worden verboden zijn van extreem rechts en de meeste van hun demonstraties die toch door mogen gaan worden verstoord door links extremistische postpuberale neofascisten die uiterst gewelddadige methoden hanteren om anderen het demonstreren onmogelijk te maken.
– Iedereen mag demonstreren op de plaats en tijdstip van eigen keuze. Maar daar zijn wel voorwaarden voor. Je mag niet in de Tweede Kamer demonstreren, hooguit even, maar daarna wordt de PUBLIEKE tribune netjes leeg gemaakt. Natuurlijk mag je wel demonstreren in de haven van Dokkum, maar degenen die de vrijheid van demonstratie in de Grondwet deden plaatsen hield er wellicht geen rekening mee dat er ooit een stel demonstranten op een plaats en tijdstip wilden demonstreren waar voornamelijk kinderen aanwezig zouden zijn op een leeftijd waarop ze volop geloven in St Nicolaas en zijn Pieten. De vraag is dan echt of de ouders van die kinderen niet nodeloos agressief worden als deze demonstranten de massaal toegestroomde pers niet voor één keer twee straathoeken verder te woord kunnen staan. Je kunt een kind van vijf niet uitleggen dat die grote bek op de hoek iemand is die zijn grondwettelijk recht tot demonstratie uitoefent. Als we op de publieke tribune van de Tweede Kamer kunnen zeggen: ‘Nu even niet….’ Waarom dan niet in de haven van Dokkum tijdens de aanlanding van Sinterklaas en Zwarte Piet? Mensen hebben het recht om te demonstreren, maar kinderen hebben het recht om niet onnodig bang te zijn.
– En natuurlijk is Zwarte Piet een negerknecht. Hij is niet alleen zwart maar heeft ook kroeshaar, de stereotype dikke rode lippen en het oorringetje. Ik kan me dus voorstellen dat donkere mensen zich afvragen waarom Sinterklaas niet eens donker mag zijn en de Pieten wit. De kinderen kan het vast niet veel schelen van wie ze hun speel- en snoepgoed krijgen. En anders verzinnen we wel een list. Lijkt me leuk, Zwarte Sinterklaas. Maar in werkelijkheid lijkt het aantal donkere mensen dat zich mateloos voelt terug geworpen op de oude tijden van de slavernij niet zo vreselijk groot en wordt Sinterklaas uitbundig gevierd, zowel in Suriname als op de Antillen en Zwarte Piet is daar zwart. De vraag lijkt me soms of we het niet groter maken dan het is.