Kruistocht in djellaba

Als kind was ik dol op de boeken van Thea Beckman. Ik heb ze stuk voor stuk verslonden. Vooral haar beroemdste boek “Kruistocht in spijkerbroek” maakte grote indruk op mij. Het boek is later zelfs nog verfilmd. Voor degenen die het boek niet kennen: het gaat over Dolf die uit onze tijd via een soort tijdmachine per ongeluk terecht komt in de Middeleeuwen in een kinderkruistocht naar het Midden Oosten.

Bernadette Schomaker, directeur van CiviX en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme, adviseert publieke organisaties over het betrekken van de samenleving bij vraagstukken op het terrein van leefbaarheid en veiligheid.

Wat me vooral aan het verhaal intrigeerde was de fanatieke gedrevenheid van de kinderen om in het Oosten het Christendom te brengen. Ondanks enorme ontberingen zoals slechte weersomstandigheden en honger bleven ze vastberaden doorzetten. Vaak voortkomend uit het ontbreken van een veilig thuis en de lokkende spanning van iets nieuws. Onlangs heb ik het boek opnieuw gelezen, dit keer met de ogen van nu. Onbewust legde ik de link met radicalisering.

Systeemdenken

We leven momenteel in een tijd waarin veel gebeurt. Of zoals Jan Rotmans zegt: “we leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van tijdperk”. We zijn weer op zoek naar het kleine, naar het ongejaagde, naar rust en naar vertrouwen. We willen geen nummers zijn in een groot systeem maar willen worden gewaardeerd om wie we zijn. En dat zien we ook terug in het pleidooi voor positieve veiligheid van Marc Schuilenburg. Als we praten over veiligheid hebben we het vaak over onveiligheid, maar semantisch gezien betekent veiligheid ook geborgenheid en vertrouwen. Schuilenburg pleit ervoor om juist aan die aspecten weer meer aandacht te besteden in het beleid want juist in veel veiligheidsbeleid overheerst het systeemdenken nog sterk.

Complexe problemen

De politie en de gemeente zijn verantwoordelijk voor veiligheid en inwoners mogen meedenken en zo nodig meedoen via bij voorbeeld buurt whats app groepen als dat uitkomt. Maar in deze veranderende wereld past dat niet meer. Zowel de politie als overheidsinstanties hebben niet voldoende middelen als geld en personeel of de kennis om de complexe problemen waarmee de samenleving te maken heeft het hoofd te kunnen bieden. Veel problemen bevinden zich namelijk achter voordeuren waar instanties niet komen. En daarom is de hulp van de samenleving hard nodig. Inwoners beschikken namelijk ook over denkkracht en daadkracht die we nodig hebben om complexe problemen aan te kunnen pakken. We hebben mensen nodig die verantwoordelijkheid (kunnen) nemen voor zichzelf en voor hun omgeving. We noemen dat ook wel sociale veerkracht, dat is het vermogen van mensen om door elkaar te betrekken te komen tot antwoorden op de uitdagingen waarvoor men zich gesteld ziet.

Sociale veerkracht

Radicalisering is één van de complexe problemen waarbij we sociale veerkracht nodig hebben. We hebben de hulp van inwoners nodig om te melden maar ook om te helpen. En dat vraagt om een andere kijk op veiligheid en daarom heeft hebben CiviX en Kringwijs de methodiek ‘Zwermen’ ontwikkeld. Zwermen zorgt voor samenredzaamheid voor veiligheid.

Tegen het begin van de avond verzamelen duizenden spreeuwen zich in fantastische vormen in de lucht om samen weerbaarder te zijn tegen gevaar. De zwerm is voortdurend in beweging en reageert op invloeden van binnenuit en van buitenaf, in volledige harmonie.

Zwermen

Ook mensen kunnen zwermen vormen. Zwermen zijn groepen inwoners en professionals -van flexibele samenstelling en omvang- die zich samen inzetten voor een complex vraagstuk dat hen allen raakt. Zoals radicalisering. De methodiek ‘Zwermen’ is gebaseerd op het uitgangspunt dat grotere sociale cohesie voor meer sociale weerbaarheid zorgt. Iedereen draagt op zijn eigen manier daaraan bij, elk vanuit de eigen talenten en vaardigheden. Voor de éen kan dat het opzetten van een buurt whatsappgroep zijn, voor de ander het schenken van een kop koffie aan een buurman of buurvrouw die het moeilijk heeft. De methodiek is vooral nuttig in de eerste fasen van het vraagstuk. Bij voorbeeld als er in een wijk of buurt signalen zijn dat de sympathie met radicaal gedachtegoed toeneemt. Het zorgt er namelijk voor dat het boven tafel komt, bespreekbaar wordt en dat mensen zich bewust worden van de acties die ze zelf kunnen ondernemen om er iets tegen te doen.

Participatief organiseren

Maar sociale veerkracht gaat niet vanzelf. Het heeft ruimte nodig om te kunnen groeien. Niet alleen in de samenleving maar ook binnen betrokken overheidsorganisaties. Sociale weerbaarheid vraagt om participatief organiseren. Dat is samenwerking tussen overheid en samenleving waarin inwoners hun verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen op een manier die bij hen past en medewerkers van betrokken organisaties die daar op de juiste manier mee om weten te gaan. Zwermen is daarom gebaseerd op 4 V’s: vertrouwen, verantwoordelijkheid, verbinding en veerkracht.

Procesaanpak

Het vormen van zwermen is een procesaanpak. Uitgangspunt is van buiten naar binnen werken. De aanpak begint met het delen van informatie. Bewoners, ondernemers en professionals die zich bij radicalisering betrokken voelen worden uitgenodigd om mee te denken en met concrete plannen te komen. Gaandeweg het proces kan deze groep van omvang of samenstelling veranderen. Vervolgens worden de plannen onder begeleiding verder uitgewerkt en geconcretiseerd.

Weerbaar

Verandering van tijdperk is eng, onzeker en chaotisch. Het is lastig om als individu daar je weg in te vinden en radicalisering kan dan een aantrekkelijk alternatief lijken. Maar waar individuen dolen kan de groep helpen. Een vogel alleen is slecht weerbaar tegen externe invloeden zoals roofvogels, maar een groep vogels is dat wel.

Meer weten?

• Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.
• Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u samen met uw zorg- en veiligheidspartners komt tot een pakket van maatregelen om radicalisering waar mogelijk te voorkomen en terrorisme waar nodig te bestrijden.
• Op de cursus Anti discriminatiebeleid leert u hoe u discriminatie en uitsluiting van individuen en groepen personen voorkomt en daarmee polarisatie tegengaat.
• Op de opleiding beleidsadviseur integratie en diversiteit leert u hoe u ervoor zorgt dat (nieuwe) bewoners integreren en participeren in de samenleving met behoud van hun eigen identiteit en gebruiken zonder dat zij te maken krijgen met discriminatie en polarisatie.