Kunnen we terrorisme met technologie bestrijden?

Dinsdag 22 maart 2016 was niet alleen een verschrikkelijke dag voor België, maar ook voor Europa en de hele wereld. Om een herhaling van dit soort catastrofistische terreurdaden te voorkomen moeten we de terroristen altijd een stap voor blijven. Er zijn veel nieuwe technologische innovaties en de snelheid waarmee we gegevens tegenwoordig verwerken is zonder meer extreem te noemen. Ook zijn er exponentiële ontwikkelingen op het gebied van herkenningssoftware, drone- en sensortechnologie en het Internet of Things. In dit artikel bekijken we aantal ontwikkelingen die kunnen helpen onze vrijheid in deze steeds vijandiger en turbulentere tijden te beschermen.

Richard van Hooijdonk, Trendwatcher en Futurist bij BNR Nieuwsradio en Nyenrode University en spreker op het Cyber Security Event 2016.

Big data speelt een cruciale rol in de strijd tegen terreur

Hoe het leger en de inlichtingendiensten big data gebruiken is geheim, en terecht. Op basis van hoe het in andere sectoren gebruikt wordt kunnen we ons echter een redelijk beeld vormen van de rol die big data speelt in de strijd tegen de terreur. Als we de vijand willen verslaan is een diepgaand begrip van die vijand essentieel. We moeten weten hoe ze te werk gaan en welke technologie ze gebruiken en niets geeft ons een beter inzicht dan big data. Op dezelfde manier waarop bedrijven big data gebruiken om hun klanten beter te begrijpen, gebruikt defensie en inlichtingsdiensten het om inzicht te krijgen in zaken als historische achtergronden, motieven, werkwijze en communicatiemethoden. Deze informatie wordt vervolgens gebruikt om inzicht te krijgen in terroristische netwerken; door wie ze worden gefinancierd, door wie ze beleverd worden, door wie ze gesteund worden en wie de informanten zijn. Big data kan ook gebruikt worden om patronen vast te stellen en te voorspellen welke bevolkingsgroepen of welke type personen zich bij een terroristische organisatie zouden aansluiten.

Tijdens een groot project van het Qatar Computing Research Institute, werd big data gebruikt voor het onderzoeken en analyseren van social media zoals Facebook en Twitter, om de oorsprong van de sympathisanten en aanhangers van de terreurorganisatie ISIS te lokaliseren. Gedurende een periode van drie maanden analyseerden onderzoekers drie miljoen tweets. Ze slaagden erin om belangrijke kenmerken en patronen te herkennen in de tweets en met deze bevindingen ontwikkelden de onderzoekers algoritmen die in staat waren gebruikers 90% nauwkeurig onder te verdelen in ‘pro’ of ‘anti’ ISIS. Als we individuen waarvan de kans bestaat dat zij zich bij ISIS aansluiten kunnen identificeren, kunnen we de verspreiding van extremistische groepen een halt toeroepen.

Niet alleen informatie uit sociale media wordt gebruikt om terroristen goed te leren begrijpen. Surveillancegegevens die door drones verzameld worden in gebieden waar verdachte activiteiten plaatsvinden kunnen ook zeer waardevol zijn, met name wanneer de gegevens gecombineerd worden met andere databronnen. Dit soort informatie kan gebruikt worden om verband te leggen tussen mensen en gebeurtenissen, de locatie van terroristen te identificeren en zelfs voorspellingen te doen over waar de terroristen zich in de toekomst zullen bevinden. Een andere manier om terroristen op te sporen is door epidemieën als polio te monitoren. Veel terroristische groeperingen zijn tegen vaccinaties dus informatie over het uitbreken van bepaalde ziekten in bepaalde gebieden kan zeer waardevol zijn.

Combatrobots

Op de World Robot Conference in de Chinese hoofdstad Peking werden onlangs kleine combatrobots met granaten en geweren onthuld. Deze robots zijn ontworpen voor terrorismebestrijding en de bedoeling is dat ze onderdeel worden van het Chinese leger. De robots zijn er in drie versies: een aanvalsrobot met granaatwerpers en geweren, een verkenningsrobot voor het opsporen van gevaarlijke gassen en een robot die explosieven vindt en deze onschadelijk maakt. Deze compacte robots zijn klein genoeg om in de rugzak van een soldaat te passen. Een andere robot die gebruikt wordt in de strijd tegen het terrorisme is de PackBot – een machine die uiteindelijk complexe taken uitvoert zonder enige menselijke tussenkomst, zoals het opsporen van terroristen en explosieven. PackBot kan informatie verzamelen uit bijvoorbeeld straatverlichting, bushaltes en sensoren. Deze gegevens worden gecombineerd met de eigen gegevens en vervolgens worden hier beslissingen op gebaseerd. Verschillende landen zijn al bezig met de ontwikkeling van autonome robots die terroristen kunnen uitschakelen en gijzelaars bevrijden. Deze bots worden uitgerust met biometrische herkenningstechnologie en maken verbinding met bronnen die beelddata en locatie-informatie bevatten waarmee potentiële terroristen geïdentificeerd kunnen worden.

Het onvoorspelbare voorspellen

Het gebruik van voorspellende software in de terreurbestrijding wordt ook wel aangeduid als ‘predictive policing’. Deze vorm van contraterrorisme wordt steeds vaker toegepast en Dfuze, de gedragsanalyse tool van ISS (Intelligent Software Solutions) wordt al in meer dan veertig landen gebruikt. Dfuze werd tijdens de Olympische Spelen van 2012 in Londen gebruikt voor het identificeren van risicogebieden zodat politie- en beveiligingsdiensten daar versterkt konden worden. De software werd ook gebruikt om onderzoek te doen naar de Boston bomaanslagen in 2013. Het Dfuze systeem heeft een database met informatie over alle terreuraanslagen die ooit hebben plaatsgevonden. Overheden kunnen toegang krijgen tot deze gegevens om aanslagen uit het verleden te analyseren en informatie te delen, wat leidt tot efficiëntere internationale communicatie. Het Dfuze systeem stelt specialisten in staat om trends en patronen, toekomstige terreur-hotspots, het type explosieven en modus operandi vast te stellen waarmee eventuele toekomstige terreuraanslagen voorspeld of zelfs voorkomen kunnen worden. In het verleden werd dit soort speur- en verzamelwerk gedaan door analisten die handmatig bergen documenten doorzochten; eerst in fysieke dossiers en later op computers.

PredictifyMe is een andere voorspellende tool die in 2014 gelanceerd werd. De technologie is eenvoudig te implementeren en kan helpen een dreigende terreuraanslag te voorspellen zodat adequate veiligheidsmaatregelen getroffen kunnen worden. PredictifyMe maakt gebruik van 200 indicatoren – zoals feestdagen, het weer, aanslagen in nabijgelegen landen, sport- of andere evenementen en zelfs video releases op social media – om te voorspellen of er een terreuraanslag op handen is. PredictifyMe heeft aangegeven een terreuraanval drie dagen van tevoren met 72% nauwkeurigheid te kunnen voorspellen.

Internet of Things en het opsporen van terroristen

Steeds meer apparaten worden met het internet en ook met elkaar verbonden. Het Internet of Things zorgt voor meer gemak, een grotere mate van efficiëntie en hogere energiebesparingen. Internetconnectiviteit is in de toekomst niet langer alleen maar mogelijk via de traditionele laptops, tablets en smartphones. Straks staan wearables en huishoudelijke apparaten zoals koelkasten en wasmachines ook in verbinding met het Internet of Things en met elkaar, en kunnen ze ook makkelijk worden gebruikt voor monitoring, location tracking, identificatie en het verkrijgen van toegang tot netwerken. Elk apparaat krijgt een IP-adres en security experts hebben al aangegeven dat surveillancediensten in de toekomst signalen van netwerkapparaten op dezelfde manier kunnen onderscheppen als die van smartphones. Informatie uit gesprekken, toespraken, video’s en nieuwsberichten wordt allemaal verzameld en gebruikt om activiteiten te monitoren en te analyseren waardoor inlichtingendiensten terroristen in het nauw kunnen drijven.

Opsporen van explosieven

In december 2015 ontwikkelden wetenschappers een nieuwe, van kleur veranderende sensor die in staat is om meerdere explosieven zoals DNT, PETN, tetryl, RDX en TNT binnen tien seconden te identificeren en kwantificeren. De fluorescerende sensor geeft aan hoeveel explosief materiaal er in een monster aanwezig is en om welk explosief het gaat. PETN en RDX zijn in het verleden bijvoorbeeld gebruikt in terreurcomplotten omdat speurhonden ze moeilijk kunnen detecteren. De van kleur veranderende sensor is gemaakt van licht-emitterende nanomaterialen of ‘quantum dots’ waarop receptoren zijn bevestigd. Elk molecuul van de explosieve stof dat zich aan de quantum dot verbindt licht in een bepaalde kleur op. De kleuren worden vervolgens geanalyseerd om een unieke ‘vingerafdruk’ van de explosieve stof te genereren. Dit maakt het mogelijk om met een enkele test meerdere explosieven tegelijk te detecteren en identificeren.

Conclusie

Terreurdaden veroorzaken ongekende verwoesting en terroristen blijken steeds meer bedreven in het gebruik van geavanceerde technologie. Om een kans te hebben in de strijd tegen het terrorisme moeten we voorop lopen in de ontwikkeling van nieuwe, verbeterde technologie, tegenstrijdige wetten aanpassen, andere prioriteiten stellen en focussen op een collectieve aanpak waarbij tijdige uitwisseling van informatie en echte samenwerking centraal staan. Vanuit die basis kunnen we onze fundamentele rechten en onze vrijheid veilig stellen en onszelf beter beschermen tegen de dreiging van het terrorisme. De basis voor deze verandering is een andere ‘mindset’ van overheidsdiensten, ambtenaren en politiek.

Meer weten?
Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (religieuze) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u dwingende groepsculturen herkent en opvang en hulpverlening biedt aan uittreders van dwingende groepen.