Laatste kans aanpak van problematische jeugdgroepen

In gesprek met Mirte Loeffen, adviseur jeugd bij Seinpost en docent op de opleiding ketenregisseur risicojeugd, over de laatste kans aanpak van problematische jeugdgroepen.

De Laatste Kans is een aanpak van criminele jongeren die is ontleend aan het in de VS en Schotland succesvol gebleken Cease Fire, respectievelijk CIRV (the Community Initiative to Reduce Violence) programma, waarvan een confrontatiesessie met het netwerk van een jeugdige delictpleger (de call-in) de kern is. De Laatste Kans is een aanpak waarin repressie, een intensief programma èn preventie worden gecombineerd en het netwerk van de jongeren betrokken wordt bij zowel de analyse, als de oplossing van het criminele/ernstig overlastgevende gedrag.

Criminele jongeren die besluiten uit de negatieve spiraal te stappen weten zich door de aanpak ondersteund door een sociaal netwerk dat hen gedurende langere tijd ondersteunt in het zoeken naar nieuwe perspectieven, naast de garantie op een onmiddellijke inzet van benodigde hulpverlening. De bewoners van en betrokkenen bij een gebied zijn daarmee mede-eigenaar van de leefbaarheid en veiligheid in hun eigen wijk! 

 

De aanpak: vier bouwstenen

De aanpak in de Laatste Kans behelst:

– Samenstellen van een crimogram: om wie gaat het, om welk (crimineel) gedrag gaat het, hoe ziet het netwerk er uit (zowel op individueel-, als op groepsniveau) en een netwerkkaart: welke personen in het netwerk kunnen deze jonge delictpleger motiveren om blijvend een andere koers te kiezen?;

– Repressie (consequente handhaving; straf bij elke overtreding): lik-op-stuk;

– Een intensief programma bestaande uit huisvesting, werk, opleiding en vorming. De hamvraag tijdens de call-in luidt: wil jij het criminele pad verruilen voor een constructieve koers, ja of nee? Als gekozen wordt voor een koerswijziging, dan moet er een lonkend aanbod beschikbaar zijn op het gebied van o.a. huisvesting, werk en scholing. Ook moet een mentor (casemanager) beschikbaar zijn om dagelijks de jongere via korte contacten te kunnen motiveren.

– Een call-In: een confrontatiesessie waarin de jeugdige crimineel/overlastgever samen met zijn ‘maten’ wordt geconfronteerd met zijn misdragingen en de gevolgen, maar ook met zijn familie, zijn netwerk, zo mogelijk zijn slachtoffers, maar zeker met politie en justitie en alle professionals die op enigerlei wijze iets van doen hebben met deze jeugdige delictpleger. Deelnemers aan de call-in zijn die mensen die invloed kunnen hebben op de jongere (bijvoorbeeld oudere broers maar ook ex-criminelen) en indien mogelijk ook mensen op wie de jongere invloed heeft (bijvoorbeeld slachtoffers of familie van slachtoffers).

 

Crimogram en netwerkkaart

In de voorbereiding op de confrontatiesessie (call-in) wordt een crimogram getekend: om wie gaat het, van welke groep is de betreffende persoon lid, hoe ziet die groep eruit, welke misdrijven zijn gepleegd en welke overlast wordt veroorzaakt? Er worden ook keuzes gemaakt over wie deel gaat nemen aan het traject over bijvoorbeeld leeftijdscategorie, type delict en frequentie van delinquent gedrag. Hiermee is de omvang van de groep te bepalen en zijn de criteria voor de keuzes geëxpliciteerd.

In samenspraak met professionals en personen uit het netwerk van de jongere, bijvoorbeeld familieleden, vrienden, politie, Officier van Justitie, ambtenaar Jeugd/Openbare Orde en Veiligheid, jongerenwerkers en/of docenten wordt ook een netwerkkaart samengesteld met als doel diegenen in beeld te brengen die zouden kunnen helpen om de jongere(n) op het goede pad te krijgen. Aan elk lid van het sociale netwerk wordt gevraagd wie er nog meer belangrijk zou kunnen zijn, zodat wordt voorkomen dat belangrijke relaties (buurman, werkgever van het ‘bijbaantje’ of de sporttrainer) over het hoofd worden gezien. Belangrijk is dat het netwerk ook een mentor voor elke jongere die van koers wil veranderen identificeert (een vrijwilliger, een professional of een familielid).

In deze voorfase komen ook de partners die professionele instellingen vertegenwoordigen en de Laatste Kans-aanpak zullen dragen, scherp in beeld. Support van hun organisatie (vastgelegd in een samenwerkingsdocument) is noodzakelijk. Hands-on participatie van alle partners is een vereiste: niet alleen meepraten, maar vooral meedoen.

 

Repressie: lik-op-stuk

In de periode die voorafgaat aan de call-in moet voor de groep delictplegers permanent sprake zijn van zero-tolerance. Elke overtreding die wordt gesignaleerd, wordt bestraft. Het moet duidelijk zijn dat er sprake is van 24/7-beleid waarin niets laakbaars van de groep jonge overtreders door de vingers wordt gezien. Ook klachten van burgers krijgen per defintie een follow-up, hetzij door bezoek van een gemeentelijk ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid (OOV), hetzij door een jongerenwerker of een agent.

 

Een intensief programma

Essentieel in de Laatste kans aanpak is een passend alternatief voor een criminele loopbaan. Door de kwaliteit van het aanbod zal het moeten kunnen concurreren met het snelle geld dat het criminele gedrag oplevert. Daarom moet er reële kans zijn op een baan, een opleiding, of een specifieke training èn passende begeleiding/coaching. Onderdeel van de samenwerkingsafspraken is dat partijen (partners) idealiter voorrang verlenen aan deze jongere(n). Waarschijnlijk zal tijdens de voorbereidingsfase inspanning nodig zal zijn om de netwerkpartners te bewegen om in deze filosofie mee te gaan.

 

De confrontatiesessie of call-in

De call-in is een confrontatiesessie waarin de jongeren worden geconfronteerd met hun misdragingen, de slachtoffers die ze hebben gemaakt en de schade die ze hebben veroorzaakt. Niet in een één-op-één-confrontatie, maar in een sessie waarin zowel ‘aanklagers’ (politie, Officier van Justitie, gemeente en slachtoffers), als het eigen netwerk van de jongeren (familie, vrienden en kennissen) aanwezig zijn. Tijdens de call-in worden de jongeren en detail geconfronteerd met alle informatie die over hen beschikbaar is en over wat zij op hun kerfstok hebben: Wij weten alles over jou en je maten, je misdragingen, je where-abouts; we volg(d)en je 24/7! Wat jullie doen en uithalen, klopt helemaal niet en dat accepteren we vanaf vandaag niet meer.

De call-in wordt strak geregisseerd en de sprekers zijn degenen die er voor de delictplegers echt toe doen (in ieder geval de politiechef, de Officier van Justitie, een familielid, maar zo mogelijk ook positieve vrienden en ex-criminelen). Zij moeten in staat zijn de criminele jongeren echt te confronteren, de jeugdige verbaal te raken en een spiegel voor te houden. Dit vanuit een grondhouding waarin een perspectief doorklinkt:  Er is nog een kans, de laatste, om met onze hulp en die van anderen, het tij te keren en een betere route te kiezen… De keus is aan jou, maar je moet dan NU kiezen.

De jongeren krijgen de keus tussen stick en carrot, tussen beloning en straf. De call-in heeft een beschuldigende toon, maar biedt ook de Laatste Kans, gecomprimeerd in de climax van de sessie en gevat in één vraag: Wil je een andere, betere, weg inslaan? Wij zijn hier om je daarin te steunen, je te helpen en te coachen. Kies je er niet voor, dan trekken we ons aanbod in en weet je dat je onverminderd zult worden geobserveerd door de politie die het zero-tolerance beleid consequent zal voortzetten.

De call-in en een kwalitatief hoogwaardig programma zijn de kern van de benadering in de Laatste Kans die een perfecte regie vereist en bijdragen van professionals èn niet-professionals die er in het leven van de beklaagden ook echt toe doen. Als, na een denk- en consultatiepauze, in het tweede deel van de call-in de vraag om een keuze te maken voor het inslaan van een nieuwe weg wordt herhaald, worden de ja-zeggers gefeliciteerd, waarna de mentor en de aanbieders direct afspraken maken. De twijfelaars wordt nog 24 uur de kans gegeven om het aanbod alsnog te overwegen. Ze ontvangen een telefoonnummer waar ze zich alsnog kunnen aanmelden. De nee-zeggers kennen de consequenties die hun keuze heeft: permanente aandacht van de politie en andere handhavers. Wel kunnen ze te allen tijde besluiten toch te starten met het programma en hun kans grijpen.