Maatschappij inenten tegen radicalisering

Massoud Djabani is afkomstig uit Iran. Hij doorliep in land van herkomst, nadat het dictatoriale regime zijn drie broers executeerde, versneld alle stadia van het radicaliseringproces tot en met de extreme eindfase terrorisme. Leiders van een terroristische groepering speelden in op zijn behoefte aan wraak, hij verbleef vele jaren in hun geïsoleerde trainingskampen, waar hersenspoeling werd toegepast om de eigen identiteit van de leden te vernietigen en vervangen door een ingeprente gewelddadige groepsidentiteit.  Toen hij door een zware verwonding langdurig werd afgescheiden van de groep, kon zijn kritisch denkvermogen herstellen en kwamen vele vragen en twijfels naar boven. Het besef dat geweld met geweld vergelden geen oplossing biedt deed hem beslissen de organisatie te verlaten, wat vrijwel onmogelijk bleek. Toch wist hij te ontkomen en arriveerde in 1987 als politiek vluchteling in Nederland.

Massoud Djabani, trainer, adviseur en auteur op gebied van preventie radicalisering en sektarische beïnvloeding, voormalig lid van een Iraanse terroristische organisatie, docent op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme en spreker op het congres Radicalisering & Terrorisme.

Het werd zijn levensdoel zich in te zetten radicalisering in alle fasen te voorkomen, hiertoe richtte hij Preventie Radicalisering op. Door middel van lezingen en trainingen wordt inzicht van binnenuit gegeven in de voedingsbodems van radicalisering, de wervingsmethoden, de hersenspoeling toegepast door terroristische leiders, alsmede in het losmakingproces en de preventiemethoden om de maatschappij te kunnen ‘inenten tegen radicalisering’. Ook op gebied van interculturele communicatie worden trainingen verzorgd, omdat overbrugging van cultuurkloven noodzakelijk is om polarisatie, een van de grootste voedingsbodems voor radicalisering, te kunnen voorkomen.

Radicalisering doorgronden

Om radicalisering te doorgronden is het noodzakelijk ‘uit te zoomen’; het fenomeen als het ware van boven af te bekijken. We zullen dan ontdekken dat radicalisering zich in de loop van de wereldgeschiedenis telkens weer herhaalt. Het komt op in bepaald gebieden, verdwijnt na verloop van tijd weer, om zich in een geheel ander gebied opnieuw te manifesteren en ontwikkelen. Radicalisering is met de gehele mensheid verbonden en zal dus ook alleen door toedoen van onze gezamenlijke inzet opgelost kunnen worden.

De brandstof van radicalisering

Stabiele mensen zullen nooit radicaliseren, evenals degenen die zich laten leiden door de ratio. Om te radicaliseren is een speciale brandstof nodig die voortdrijft en opstuwt; heftige emotie. Het is zeer belangrijk de oorzaken van het ontstaan van deze heftige emotie te doorgronden en vervolgens te voorkomen. Want het zijn deze emoties waar terroristische organisaties bij hun wervingen bewust op inspelen. Vooral adolescenten zijn hier zeer gevoelig voor, omdat op deze leeftijd het emotiegebied in de hersenen enorm piekt, terwijl het controlegebied nog niet voldoende ontwikkeld is. Het is daarom van belang jongeren via lesmethoden en trainingen ‘weerbaarheid tegen beïnvloeding’ aan te leren.

Gradaties en percentage radicalisering

Radicalisering ontwikkelt zich vanuit een brede voedingsbodem in diverse elkaar opvolgende gradaties pyramidevormig omhoog, van matig actief naar fanatiek, naar geobsedeerd, gewelddadig en in het eindstadium terroristisch. Het percentage naar boven toe wordt steeds kleiner. In verhouding zijn er veel meer matig actieve radicalen dan terroristen. Het is goed te beseffen dat lang niet elke radicaal zich zal ontwikkelen tot terrorist, maar elke terrorist heeft, zonder uitzondering, wel eerst alle fases van het radicaliseringsproces doorlopen. Hoe snel dit proces verloopt, ligt aan de situatie; als er sprake is van een plotselinge trigger kan het zeer exposief verlopen.

Voedingsbodems

Om radicalisering te kunnen voorkomen moeten allereerst alle voedingsbodems herkend en doorgrond worden.  Deze voedingsbodems zijn zeer breed en hebben vele psychologische, maatschappelijke, politieke en sociale aspecten. Zo kan radicalisering opbloeien in voedingsbodems als onderdrukking, armoede, polarisatie, maar ook door isolatie, frustratie en wraakgevoel. Risicogroepen zijn extra gevoelig voor beïnvloeding door deze aspecten. Terroristische organisaties proberen zeer bewust voedingsbodems te creëren om vervolgens voor hun wervingsdoeleinden contact te leggen met kwetsbare en/of beïnvloedbare risicogroepen. Zonder voedingsbodem kan radicalisering zich nooit in de maatschappij wortelen, het is dus van groot belang er alles aan te doen om voedingsbodems te voorkomen.

Risicogroepen

De aanleidingen tot radicalisering zijn zeer divers en tot de risicogroepen behoren mensen uit allerlei richtingen, maar zij hebben allen één gemeenschappelijk kenmerk. Of ze nu behoren tot fanatieke idealisten, geobsedeerde gelovigen, emotioneel bewogen jongeren, gediscrimineerde minderheden of gefrustreerde individuen, bij allen is sprake van een zeer heftige emotie, waardoor zij een zwart-wit visie ontwikkelen. Als gevolg daarvan reageren ze impulsief en zijn zeer beïnvloedbaar en gemakkelijk aan te sturen als wordt ingesproken op hun emotie. Zij vormen dus een zeer gemakkelijke prooi voor de wervingstechnieken van terroristische organisaties.

Situaties

Zelfs als er sprake is van de combinatie voedingsbodem èn risicogroep leidt dit nog niet automatisch tot gewelddadigheden of extreme radicalisering. Hier is nog een andere factor voor nodig, een situatie die als een trigger werkt. We zien dan ook dat de meest heftige vormen van radicalisering altijd tot ontwikkeling komen in extreme situaties verbonden aan oorlogen, crisissituaties, rassenconflicten e.d.

Signalering

Om radicalisering tijdig te kunnen signaleren zullen we ons vooral moeten verdiepen in de ‘onderwaterwereld’ van radicalisering, datgene wat niet direct zichtbaar voor ons is. De zichtbare signalering is duidelijk, daarin moeten we letten op leiders, groepen en gedrag. Maar het ‘onzichtbare’ gebied signaleren, sfeer, emoties, drijfveren, is nog belangrijker omdat we daar de oorzaken van radicalisering zullen ontdekken, waarop we onze preventiemethoden moeten opzetten.

Beginfase radicalisering

Radicalisering begint waar dan ook ter wereld en door alle eeuwen heen altijd met een zwart-wit visie, waarin wij tegenover zij wordt geplaatst. Emoties laaien daardoor hoog op. In de loop van het radicaliseringsproces zal deze zwart-wit visie steeds extremere vormen aannemen.

Dekmantels, schuilnamen terroristische organisaties

Terroristische organisaties werven in het Westen onder schuilnamen en dekmantels. Zij presenteren zich onder idealistische namen en pretenderen zich in te zetten voor vrijheid, voor de bevolking, tegen armoede, onderdrukking e.d. Men denkt dus in eerste instantie lid te worden van een idealistische beweging. Op het moment dat je begint te merken dat er iets niet helemaal klopt, ben je er vaak al te diep in verstrikt geraakt. Terroristische organisaties zijn sekten met charismatische leiders; ze eisen je paspoort, geld en bezittingen op voor de zogenaamde idealistische doelstelling, waardoor je niet meer zelfstandig kunt vertrekken en vastgeketend wordt aan de organisatie.

Rekruteringsmethoden

Bij wervingen gebruiken terroristische organisaties nooit de eigen naam. Ze richten zich onder diverse idealistische namen op kwetsbare doelgroepen, welke daardoor oprecht niet beseffen geworven te worden door een terroristische organisatie, men is in de veronderstelling zich aan te sluiten bij een organisatie die vecht voor een goede zaak. De wervingsmethodiek is opgebouwd uit vier fasen die in elkaar overlopen: Allereerst wordt er ingespeeld op de emoties die leven en vervolgens worden deze aangewakkerd. Als de emoties zijn opgelaaid wordt er haat gezaaid, waarbij tegelijkertijd een vijandbeeld wordt gecreëerd. Tot slot wordt een ideaalbeeld, een utopie, een ideale wereld, voorgespiegeld. Er is dus als het ware sprake van het creëren van ‘vraag en aanbod’. Er wordt precies nagegaan welke spanningen er leven en waar behoefte aan is (vraag). Vervolgens wordt daar op ingespeeld en spiegelt de organisatie een ideaalbeeld voor gebaseerd op deze behoeften (aanbod). Kwetsbare doelgroepen, in het bijzonder emotioneel bewogen jongeren lopen met open ogen in deze val.

Meer weten?

Op het congres Radicalisering en terrorisme leert u hoe u misstanden veroorzaakt door (ideologische) radicaliserende groeperingen voorkomt.

Op de cursus Bestuurlijke aanpak van radicalisering en terrorisme leert u hoe u komt tot een integrale aanpak van (ideologische) radicaliserende groeperingen.

Op de cursus Omgang met maatschappelijke onrust leert u hoe u maatschappelijke ontwrichting en spanningen in de samenleving voorkomt veroorzaakt door terroristische dreiging.

Op de cursus Anti discriminatiebeleid leert u hoe u discriminatie en uitsluiting van individuen en groepen personen voorkomt en daarmee polarisatie tegengaat.