Meer zicht op geweldspatronen verbetert de hulp bij complexe scheidingen

Bij complexe scheidingen zien hulpverleners huiselijk geweld stelselmatig over het hoofd. Veel begeleidingstrajecten lopen hierdoor vast. Sietske Dijkstra pleit daarom voor een betere analyse van de aard van het huiselijk geweld. Dat vergroot de slagkracht van de ingezette hulpverlening en bevordert een effectieve(re) ketensamenwerking.

Sietske Dijkstra, eigenaar van Bureau Dijkstra, docent op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling en de cursus Omgang met complexe scheidingen, voormalig lector huiselijk geweld en hulpverlening in de keten aan het Expertisecentrum Veiligheid van de Avans Hogeschool, promoveerde aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar hoe slachtoffers betekenis geven aan geweld.

Voordat Veilig Thuis een melding krijgt van een complexe scheiding waarbij de kinderen gevaar lopen, zijn er vaak al tal van professionals bij het betreffende gezin betrokken geweest. Het wijkteam wist er geen raad mee. Opschaling naar jeugdbescherming had niet het beoogde effect. En ook allerlei andere hulp en ingezette programma’s leidden niet tot een verbetering van de situatie.

Beter sorteren

‘Dit komt doordat complexe scheidingen worden behandeld alsof ze allemaal hetzelfde zijn. Maar dat is natuurlijk niet zo’, benadrukt Sietske Dijkstra. ‘Het helpt als betrokken organisaties zoals Veilig Thuis beter zouden ‘sorteren’ door na de melding meteen te analyseren of er sprake is van huiselijk geweld – en als dat zo is, daarbij te bepalen om welk type geweldspatroon het gaat. Bij vermoedens van dwang en controle kunnen hulpverleners hierbij gebruikmaken van de MASIC, een vragenlijst uit de VS, gericht op analyse van relatie- en geweldspatronen. Zo kunnen ze een betere inschatting maken van de aard van het probleem en de benodigde begeleiding.’

Extra waakzaamheid

Extra waakzaamheid is bijvoorbeeld geboden als er eerder al een huisverbod is uitgevaardigd. Dat verwijst vaak naar al langer durend huiselijk geweld en ingewikkelde relationele verhoudingen. ‘Bij huisverboden zie je dat er in 1 op de 3 gevallen na een jaar een scheiding volgt. Wanneer het geweld dan voortduurt of zelfs ernstiger wordt, moet je extra alert zijn. In die gevallen zien we namelijk vaker bezoeken aan de spoedeisende hulp, politiemeldingen, meldingen bij Veilig Thuis en opnames in de vrouwenopvang. Het is van groot belang om deze gevallen eruit te filteren.’

Intimate terror

In de cursus Omgang met complexe scheidingen leren de deelnemers meer over het scala aan geweldspatronen dat in gezinnen voorkomt. Kernvraag daarbij is: wie doet wat bij wie – en wat is daarvan de impact? ‘Als beide partners schelden en slaan, is er in machtstermen sprake van gelijkheid’, licht Sietske Dijkstra toe. ‘Maar er kan ook sprake zijn van een eenzijdig geweldspatroon, dus met één duidelijke agressor. Machtsongelijkheid kan blijken uit het feit dat een van de partners sterk domineert. Dit kan gepaard gaan met fysiek geweld, maar soms ook alleen met psychische terreur. Bijvoorbeeld door middel van intimidatie, controlerend gedrag of dreigementen (intimate terror). Degene die dit geweld ondergaat, komt steeds meer in een fuik terecht en wordt steeds minder weerbaar. Dit patroon wordt in de wetenschappelijke literatuur ook wel aangeduid als dwingende controle (coercive control).’

Onvoldoende kennis, hoge werkdruk en tunnelvisie

‘Bij Veilig Thuis en andere organisaties die met complexe scheidingen te maken hebben, is vaak nog onvoldoende kennis aanwezig over partnergeweld, geweldspatronen en de impact daarvan op alle gezinsleden (dus ook op de kinderen). Bovendien worden daar door de hoge werkdruk vaak snel beslissingen genomen – met alle risico’s van dien op tunnelvisie en kortetermijnoplossingen. Daarom bieden we deze cursus aan, zodat hulpverleners relatie- en geweldspatronen beter leren herkennen en benoemen en weten welke zaken ze moeten verdiepen. In het verdere proces hebben ze daar enorm veel profijt van.’

Meer analytische kracht

Bij het differentiëren van complexe scheidingen is het ook van belang om te kijken naar andere ‘voorspellers’, zoals intergenerationele geweldsproblematiek (ouders die zelf vroeger thuis ook al in een gewelddadige setting zijn opgegroeid), traumatische relatiebreuken en scheidingen in het verleden, en middelenmisbruik/verslaving. In een kwart van de geweldsincidenten is namelijk alcohol in het spel. ‘Kortom, er is meer analytische kracht aan de poort nodig. Met nauwgezet onderzoek naar het geweldspatroon’, onderstreept Sietske Dijkstra. ‘Dat moet ook goed gedocumenteerd worden met het oog op de vervolghulp en de interventiestrategie die hierbij wordt gehanteerd, al samenwerkend en schakelend met kern-ketenpartners. Ik ben ervan overtuigd dat Veilig Thuis zo nog veel krachtiger kan opereren met specialisten in buurt- en wijkteams, gezinsvoogden, jeugdhulpverleners en forensisch psychologen!’

Meer weten?

• Op de opleiding regisseur huiselijk geweld en kindermishandeling leert u hoe u samen met uw partners komt tot een geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in uw gemeente.
• Op de cursus Omgang met complexe scheidingen leert u hoe u ernstige gevolgen voorkomt voor de gezinsleden waaronder kinderen als gevolg van echtscheidingen.
• Op de opleiding ketenregisseur risicojeugd leert u hoe u komt tot een integrale persoonsgerichte aanpak van risicojongeren.